O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

yanada samarali bo'ladi. Yuqori haroratda odatdagi sharoitlarda inert
bo'lgan qum faolligi ohakka nisbatan keskin ortadi. Natijada C 3S
ning gidrolizlanishi vaqtida ajralib chiqadigan C a(O H )2 qum bilan
m ustahkam kalsiy gidrosilikatlar hosil qiladi.
M anfiy haroratlarda portlandsem enttosh qotm aydi, chunki
undagi suv yaxga aylanadi. Lekin endilikda shu narsa m a’lum ki,
elektrolit q o ‘shilm alar C aC I2, N a C I aralashmasi (3% C a C l2+ 7
% N a C I) va N a 2N 0 2, K 2C 0 3 k o ‘p m iqdorda, y a ’ni sem en t
og'irligiga nisbatan 10— 15% gacha qo'shilsa, portlandsem ent
asosida tayyorlangan betonlar m inus haroratlarda ham qotadi.
19. Sementtosh va betonlarning kimyoviy hamda fizik
yemiruvchi omillar ta ’siriga chidamliligi
Sem enttoshning chidam liligi deganda, uning tashqi m uhitning
yem iru v ch i t a ’siriga (ch u ch u k va m ineral suvlar, suv b ilan
sov u q n in g birgalikdagi ta ’siri, sh u n in g d ek , katta haroratlar,
nam lanish va qurishga ham da sem enttosh kapillyar va g ‘ovaklarida
tuz eritm alarining bug'lanib ketishi natijasida t o ‘planib qolib,
boshqa kristallogidratlarga aylanishiga) qarshiligi tushuniladi.
Chunki portlandsem enttosh havo ta’siriga juda yaxshi chidaydigan
materialdir. Sem enttosh havo bilan o ‘zaro ta ’sir etganda ohak
havodagi karbonat angidrid gazidan karbdnlanishi tufayli yaxshiroq
zichlashadi va chidam liroq bo'ladi.
Zararli ta’sir etadigan gazlar esa odatda faqat nam sharoitdagina
sem entga ta’sir ko'rsata oladi. Bu holda ular ko'pincha kislotalar
hosil qiluvchi gazlar ( S 0 2; H 2S, C l2 va boshqalaf) kabi ta’sir
etadi. M a ’lum ki, portlandsem ent juda ham m ayda naysim on
200

---