O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

3CaO • A120 3 ni chiqarib tashlash kerak. Lekin bu tadbiming salbiy
tom on i ham bor. Bu mineral sem ent tarkibidan butunlay chiqarib
tashlansa, sementning qotishi juda sekinlashib ketadi. Bulaming oldini
olish uchun hosil bo‘layotgan sem ent tarkibidagi 3CaO • A120 3 ning
m iqdorini cheklash kerak. B unday sem en t ishlab chiqarishda
xom ashyoning tarkibiy qismiga katta e ’tibor beriladi. Shu yo'sinda
«sem ent basillasi»ning tarqalib ketishi kamayadi. Bundan tashqari,
dastlab portlandsement tarkibiga 20% dan ortiqroq diatomit, trepel,
pem za, opoka, gliyej, glinit kabi pussolan qo‘shilmalar qo‘shish
bilan uning sulfatli suvlarga ham chidamliligini oshirish mumkin.
Bunday sem ent pussolan portlandsement deb ataladi.
Shuningdek, qotayotganda kam ohak ajratadigan klinker acosida
tayyorlangan sem ent ohakning yuvilib ketishiga chidam li b o ‘ladi.
Agar betón ichiga singadigan suv sanoat oqovasi bilan iflos-
langan b o ‘lsa, u betonga yanada yom on ta’sir ko'rsatadi. Chunki
b etó n ishqoriy m ahsulot b o ‘lib, uning tarkibida erkin holatdagi
ohak gidrat juda k o‘p. Shuning uchun u o ‘z tabiatiga ko‘pa, kislota
ta’siriga chidamsiz. Ohak kislota ta’sirida juda tez eriydi. Shu boisdan
idish, quvur va apparatlarning betón tagligi, devor va shiplar,
se lly u lo za , ayrim turdagi o ‘g ‘itlar, sut k islo ta va o ziq -o v q a t
korxonalarida tez buziladi.
204

---

P o r tla n d se m e n tto sh g a ish q o r eritm a la r (N a O H , K O H )
turlicha ta’sir ko‘rsatadi. ishqor eritmalarining past konsentratsiyasi
betonga zarar yetkaza olmaydi. Sementtoshga vaqt-vaqti bilan ishqor
va havo ta ’sir etib tursa, uning kovakiarida t o ‘planayotgan ishqor