O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

landsem entlarni albatta pussolanlash t o ‘g ‘risida taklif kiritishdi.
Lekin bu aslida yangilik em as edi.
Pussolansem ent, asosan, suv ostida va yer ostida, shuningdek,
sizot suvli yerlarda inshootlar barpo etishda ishlatiladi. Q adim da,
m asalan, Buxoroda sem am suvli va sho'rxok yerlarda poydevor,
dahm a devorlari, hovuz, ham m om qurishda «qir» deb ataluvchi
ohakli pussolansem ent keng ishlatilgan. «Qir» asosan o'sim lik kuli,
ohak (ba’zan gips qo'shilm asi), uzum shinnisi va tuxum oqsilidan
tayyorlangan. U zu m shinnisi va tuxum oqsili sirt-faol m odda
vazifasini bajargan.
Shunday qilib, Rossiyada Italiya pussolanidan qolishm aydigan
trepel, opoka, diatom it, trass va tu f singari gidravlik qo'shilm alar
keng q o ‘llanila boshlagan. A w allari zavodlarda portlandsem entga
10— 15% qo'shilm a ishlatilgan b o ‘lsa, keyinchalik sem entning
m ustahkam ligiga ta ’sir qilm aydigan darajada 2 0 —40% gacha
qo'shiladigan b o ‘ldi. Bu ayni vaqtda ham sem en tn in g suvga
chidam liligini oshiradi, ham uning tannarxini arzonlashtiradi.
Agar betonga shim iladigan suv tarkibida erigan tuzlar bo'lsa,
kim yoviy erish jarayoni ham yuz beradi. Tuzlar deyarli ham m a
suvlar tarkibida b o ‘lib, sem enttosh sifatini buzadi. D aryo suvining
bir tonnasida o ‘rta hisobda 1,5 kilogrammgacha tuz b o ‘ladi. Daryo
suvining tuzlari kalsiy sulfat va kalsiy karbonatdan tashkil topgan
bo'lsa, dengiz suvidagi tuzlar tarkibida: osh tuzi 78%, m agniy
xlorid 11%, m agniy sulfat 5% va kalsiyning turli tuzlari 4% bor.
S h u sa b a b li o d a td a g i p o r tla n d s e m e n t, d e n g iz d a su v o s ti
gidrotexnika inshootlari qurishda ishlatilmaydi. Buning uchun esa
m axsus sem entlar yaratish lozim .