O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

issiqlik aylanm a pechlar ishining asosiy k o ‘rsatkichlaridan biri
hisoblanadi. Shuni aytib o'tish kerakki, portlandsem ent ishlab
chiqarish h o ‘l usulining m uhim kamchiligi ham bor. Shlam nam ini
qochirish u chun anchagina (um um iy sarfning 30% gacha) yoqilg‘i
sarflash kerak. Shuning uchun pechning foydali ish koeffitsiyentini
oshirish maqsadida iloji boricha nam i kam b o ‘lgan slilam ishlatish
zarur.
Pechda issiqdan unum li foydalanish kerak. Buning uchun atrof-
m uhit bilan kuydirilayotgan material o ‘rtasida issiqlik almashuvini
yaxshilash lozim .
Birinchi tadbirni, ya’ni shlam nam ini qochirishni uch usulda
amalga oshirish mumkin: shlam suyultirgichlar ishlatiladi, ortiqcha
suv m exanik usulda y o ‘qotiladi va shlam nam i bug‘lantiriladi.
Shlam suyultirgich sifatida turli m oddalar — soda, suyuq
shisha, to rf yoki q o ‘ng‘ir k o ‘mirning sodali eritmasi, bitum va
tog ‘ m um i chiqindilaridan b o ig a n ishqoriy torf m oddalari, u ch
polifosfat (N a 2P3O 10) va boshqalar, ko'proq sulfit-spirt bardasi
151

---

ishlatiladi. O zgina sulfit-spirt bardasi (quruq aralashma og ‘irligining
0,15 —0,3% ) q o ‘shganda ham shlamning oquvchanligi ancha ortadi.
Bu esa shlam ning ana shu oquvchanligi ni saqlagan holda nam ni
2 —3% kam aytirishga im kon beradi. Natijada faqat yoq ilg‘i sarfi
kam ayib qolm asdan, p ech unum dorligi ham ortadi. Chunki bu
h olda issiqlikning k o ‘p qism i klinkerni kuydirishga sarflanadi.
Ikkinchi va uch in ch i usulda shlam nam i m exanik ravishda
qochiriladi. Bunda qofllaniiadigan turli m exanizm va asboblarning
tuzilishi ham da ishlashi m axsus kurslarda mustaqil o ‘rganiladi.