O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

efíekti katta, ya’ni klinkerni kuydirish uchun 10— 15% kam issiqlik
sarflanadi va shunga m os holda pechning unumdorligi ham ortadi.
P ech n i aralashma bilan ikki tom onlam a ta’m inlab turish usuli
ham p ech unum ini oshirib, yoqilg‘i sarfini kamaytiradi. Bu usulda
152

---

pechning sovuq tarafidan shlam uzatiladi, pechning bosh qismidan
esa rqayda tuyilgan quruq dom na shlagi, TES kullari purkaladi.
Pechni bu usulda ta’minlab turish yoqilg'i sarfmi ancha kamaytirib,
pechning unum dorligini 10— 15% oshiradi.
10. Klinkerni aylanma pechlarda kuydirganda sodir
bo'ladigan jarayonlar
Xom ashyo aralashmasi aylanib turuvchi pechlarda kuydirilganda
fizik va fizik-kim yoviy jarayonlar sodir b o iish i natijasida qovushib
pishgan, o ‘lchamlari 2—3 sm dan iborat donalar shaklidagi C 3S,
C 2S, C 3A , S4A F va shishasim on qism dan tarkib topgan klinker
hosil b o ‘ladi.
Tashqi havo haroratidagi shlam pechga tushishi bilan u harorati
700—800°C gacha yetadigan chiqindi gazlarning keskin ta’siriga
uchraydi. Bunday yuqori harorat ta’sirida shlam tezda 100°C gacha
isiydi va shu vaqtda shlam tarkibidagi suv shiddat bilan b ug‘lana
boshlaydi. K eyin shlam asta-sekin quyuqlasha boshlaydi, uning
tark ib id agi n am a n c h a k a m a y g a n d a n s o ‘ng yirik kesaklar
ko‘rinishiga keladi. Kesaklar keyinchalik mayda parchalarga b o‘linib
ketadi, chunki shlam ning loy kom ponenti nam ni y o ‘qotgach,
q o v u sh q o q lig i su sa y a d i. M e x a n ik a ra la sh tirilg a n n a m n in g
b u g ‘la n ish ja r a y o n i (sh la m n in g q u r ish i) ta x m in a n 2 0 0 °C
haroratgacha davom etadi. Chunki mayda kovaklar va kapillyardagi