O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

nisbatan yuqori harorat ta’siriga chidamlidir. Bu esa o ‘z navbatida
spurrit tarkibidagi C a C 0 3 ning pech ichida parchalanishini kechik-
tiradi.
154

---

Qattiq fazalarda reaksiyalar 1000— 1350°C harorat oralig‘ida
ro‘y beradi. Bu reaksiyalar ekzoterm ik reaksiyalardir. Shuning
uchun pechning bu zonasi 
ekzotermik zona
(IV) deb ataladi.
Kuydirilayotgan aralashma ekzotermik zonada boMishi natijasida
2CaO • S i 0 2, 4CaO ■ A120 3 • F e 2 0 3 va CaO • A120 3 hosil bo'ladi.
A m m o shu bilan hali norm al p o rtlan d sem en t klinkeri h o sil
boMmaydi, chunki uning eng asosiy tarkibiy qism i — u ch kalsiy
silikat (3CaO • S i 0 2) y o ‘q. Bu mineral pechning keyingi qism ida
(eng yuqori haroratlar zonasida) hosil b o ‘ladi. Bu zona 
pishirish
zonasi
(V) deb yuritiladi.
Qumtuproq qattiq holda ikki m olekuladan ko‘p ohakni biriktira
olm ayd i. B iroq suyuq qum tuproq ohakka nisbatan ju d a tez
(3C aO • S i 0 2) to'yinadi. D em ak, u ch kalsiy silikat olish u ch u n
ikki kalsiy silikat ohakni yutib, yuqori asosli 3CaO • S i 0 2 ga
aylanadigan darajada shixtani qizdirish kerak.
Ancha oson eriydigan minerallar C3A va C4A F pishirish zonasida
eriydi. H osil b o ‘lgan suyuq fazada C 2S erib, C 3S gacha to ‘yinadi.
U c h kalsiy silikat eritmasida ikki kalsiy silikatga nisbatan ancha
kam eriydi. Shuning uchun C 3S hosil b o ‘lishi bilan eritm a bu
mineralga o ‘ta to ‘yinib qoladi va uch kalsiy silikat eritmadan mayda-
m ayda qattiq kristallar h o lid a ajralib tushadi. Bu kristallar
keyinchalik shu sharoitda o ‘z o'lcham in i kattalashtira boradi.