O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona politexnika instituti «Menejment»

Korxonada ishlovchilar miqdorini aniqlash.
Tashkiliy tuzilmalar ishlab chiqishdan avval birinchi navbatda asosiy va yordamchi ishchilar miqdorini aniqlashtirish kerak. Ishlab chiqarish tsexlaridagi ishlovchilarni soni va tarkibi ishlab chiqarish jarayonini xarakteri, uni avtomatlashganlik darajasi, korxona ichidagi tsex va bo‘limlarning koopertsiya va maxsuslashtirish darajasi hamda korxonani boshqarishning avtomatlashganlik darajasi bilan bog‘liq bo‘ladi.
Biznes rejalar tayyorlanishida ishlovchilar sonini aniqlashtirish texnologik jarayonlardagi operatsiyalar, ularning xarakteri va inson omili bilan bog‘langanlik miqyosidan kelib chiqib belgilanadi. Ishlab chiqarish jarayoni boshlangan paytda haqiqiy xolatdan kelib chiqib aniqlik kiritiladi.
Ishlab chiqarish tsexlarida yordamchi ishchilar va xizmatchilar soni asosiy ishchilar soni, tsexning maydoni, qo‘llanilayotgan texnologik jarayonlarning o‘ziga xos xususiyatlari, avtomatlashganlik darajasidan kelib chiqib belgilanadi.
Asosiy ishchilar – bevosita ishlab chiqarish jixozlarini boshqarishni amalga oshiradigan ishchilardir. Yordamchi ishchilar – ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirish jarayonida jixozlarni boshqarmagan xolda, ikkilamchi ishlarni amalga oshiradi (yuklovchi, kara xaydovchisi, transport tizimini boshqaruvchi, tozalovchi, ta’mirlovchi va xokazo). Xizmatchilar ham yordamchi ishchilar kabi bevosita ishlab chiqarish dastgohlarida ishlamagan xolda ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirilishiga ta’sir ko‘rsatadi (tabelchi, nazoratchi, sanoqchi va xokazo).
Biznes reja tuzilishi jarayonida yordamchi ishchilar va xizmatchilar miqdori asosiy ishchilar miqdoridan ma’lum foiz miqdorida olinadi. Ishlab chiqarish jarayoni boshlangandan so‘ng ehtiyoj va me’yorlardan kelib chiqib aniqlik kiritiladi.
Assosiy ishlab chiqarish tsexlaridan tashqari tuzilmalar ishchi xodimlari soni ularga biriktirilgan ish xajmidan kelib chiqib aniqlanadi. Me’yordan ortiqcha shtatlarni belgilanishi ortiqcha xarajatlar qilishga olib kelishi bilan bir qatorda bo‘limlardagi mexnat samaradorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Korxonalarda ishlovchi xodimlar sonini aniqlanishida O‘zbekiston Respublikasi Mexnat Kodeksida belgilangan talablarga rioya qilinishi kerak bo‘ladi. Ishlovchilar uchun xaftalik ish soatlari 40 soatdan oshmasligi kerak. Smenada ishlaydigan ishlovchilar, ayniqsa korxonaning qo‘riqlash, energiya ta’minoti, ta’mirlash bo‘limlari xodimlarining sonini aniqlashda (bu xodimlar ko‘pincha 3 smenada xaftaning har kunida ishlashadi) belgilangan me’yorlarga rioya qilinishi lozim bo‘ladi.