O’zbekiston respublikasi oily va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Mavzu: Ultra binafsha nurlarning qo’llanilishi.
Mikraskopning ajrata olish qobilyatini kattalashtirish uchun ultra binafsha nurlardan ham foydalaniladi. Bu nurlarning to’lqin uzunligi ko’zga ko’rinadigan nurlarning to’lqin uzunligidan kichik bo’ladi. Ultra binafsha nurlardan foydalanish uchun mikraskopda maxsus optikadan foydalaniladi. Odamning ko’zi ultra binafsha nurni ajrata olmaganligi tufayli natijani ko’rish uchun ultra binafsh tasvirni ko’rinadigan ko’rinadigan tasvirga aylantirib beruvchi moslamalardan foydalanish yoki ultra binafsha nurlarda hosil bo’lgan tasvirni sur’atga tushirish lozim bo’ladi. To’lqin uzunligi 0,2 mkm bo’lganda mikraskopni ajrata olish qobilyati 0,1 mkm ga teng bo’ladi.
Mavzu: Mikraskopning foydali kattalashtirishi.
Kuzatuvchining ko’zi ikki nuqtani alohida alohida ko’rishi uchun ular orasidagi burchak masofa ko’zning burchak ajratishidan kichik bo’lmasligi lozim. Kuzatuvchining ko’zi mikraskopning ajrata olish qobilyatini to’liq ishlatishi uchun unga mos keluvchi kattalashtirish bo’lishi kerak. Foydali kattalashtirish deb, kuzatuvchining ko’zi mikraskopning ajrata olish qobilyatini to’liq foydalanishi mumkin bo’lgan kattalashtirishga aytiladi. Agarda mikraskopning oldingi fakal tekisligida joylashgan ikki nuqta bir – biridan σ masofada bo’lsa, bu nuqtalarni hosil qilgan tasvirning orasidagi burchak masofasi quyidagiga teng bo’ladi.

Mikraskopning kattalashtirishi:
Odatda mikraskop kirish zrachogining diametri 0,5 – 1 mm. bo’lganligi uchun ko’zning ajrata olish burchagi 2 – 4⁰ gradusda bo’ladi. Ko’rinadigan spektr sohosida o’rtacha to’lqin uzunligini 0,5 mkm deb olsak, mikraskopning foydali kattalshtirishi uchun quyidagi bog’liqlikni yozishimiz mumkin.

Kattalashtirishi 500A dan kichik bo’lgan mikraskop yordamida predmetning strukturasini ko’z bilan to’liq ajratish mumkin bo’lmaydi. (σ_n<σ_ko’z) 1000A dan katta bo’lgan (A-apertura) kattalashtirishni ishlatish maqsadga muvofiq emas, chunki obyektivning ajrata olish qobilyati ko’zning ajrata olish qobiliyatini to’liq ishlatishga qo’ymaydi. (σ_m>σ_ko’z).