O’zbekiston respublikasi oily va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

3) Teng radiusli menisk ya’ni r­_1­=r­_2­=r bunday linza uchun:

4) Konsentrik linza deb, egrilik radiusilarining markazi ustma – ust tushadigan linzalarga aytiladi. (1-rasm,g). Bunday linzalar uchun: d=r­_1­-r­_2­ , bunday linzalar manfiy menisk hisoblanadi va ularning fokus masofasi ( ). 1-formuladagi d ning o’rniga r­_1­-r­_2­ ni qo’yamiz.
(4)
Konsentrik meniskda uning asosiy tekisliklari egrilik markazi orqali o’tadi. Haqiqatdan ham (2), (3) formulalarga (4) formuladagi ni qo’ysak quyidagi formulani yozishimiz mumkin.

Oddiy linzalarning kamchiliklari.
Hozirgi zamon optik tizimlarga juda ham yuqori talablar qo’yilmoqda. Oddiy linza tomonidan hosil qilinadigan tasvir bir qancha kamchiliklar hisobiga bu talablarni qanoatlantira olmaydi. Ko’pchilik kamchiliklarni bartaraf etish uchun markazlashgan optik sistemalardan – obyektivlardan foydaniladi va ularning turlari mavjud:
1. Geometrik aberatsiyalar.
a) Sferik aberatsiya: nuqtaviy manbadan tarqalayotgan dastaning gomo markazlashganligining buzilishi. Bu dastalar optik tizimdan o’tgada ularning tuzilish simmetriyasi o’zgarmaydi.
b) Koma: Optik sistemaning simmetriya o’qidan d masofaga uzoqlashgan har bir sohasi nuqtaning tasvirini aylana shaklida aks ettiradi. Bu aylananing radiusi d qancha katta bo’lsa, shuncha katta bo’ladi.
v) Astikmatizm: Simmetriya o’qidan tashqarida joylashgan nuqtaning tasviri ikkita to’g’ri chiziq shaklida aks ettiriladi. Bu to’g’ri chiziqlar bir – biriga nisbatan perpendikulyar joylashgan bo’ladi, va aberatsiyasiz fokus tekisligidan har xil masofada bo’ladi.
g) Distorsiya: Ko’rish maydoni bo’ylab to’g’ri chiziqli kattalashtirish o’zgaradi. Bunda obyekt va tasvir orasidagi o’xshashlik buziladi.
d) Tasvir maydonining egriligi: Obektiv optik o’qiga perpendikulyar joylashgan yassi obyektning tasviri obyektivga nisbatan bo’rtib chiqqan yoki botiq yuzada joylashishi.
2. Xramatik aberatsiya: Oq yorug’lik nuri uni tashkil etgan rangli nurlarga bo’linib ketadi. Buning oqibatida (predmet tasviri) turli rangdagi predmetning tasviri hosil bo’ladigan tekislikda mos tushmadi.
3. Difraksion oberatsiya: Bu oberatsiya optik sistemaning boshqa elementlari tomonidan vujudga keltiriladi va linzaning o’ziga hech qanday a’loqasi bo’lmaydi.