O’zbekiston respublikasi oily va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Mavzu: Mikraskoplarning yoritish tizimlari.
Mikraskop yordamida tekshirilayotgan ko’pgina ob’ektlar o’zidan yorug’lik chiqarmasligini hisobga olsak, bu mikraskoplar bilan ishlash uchun qo’shimcha yorug’lik manbalari kerak bo’ladi. Mikraskoplarning yoritish tizimi kontrast va bir me’yorda yoritilgan tasvirlarni hosil qilish imkoniyatini berishi kerak. Mikraskoplarning yoritish tizimlari ichida eng keng tarqalgan sistema Keller sistemasidir. (10-rasm).

Bu sxemada yorug’lik manbai kollektor yordamida kondensorning opertur diagrafiya tekisligiga proeksiyalanadi. Kondensor opertur diaframmani miikraskopning kirish zrachogi tekisligiga proeksiyalanadi. Opertur diafragmasini o’zgartirish yordamida yorituvchining operturasini o’zgartirish ya’ni kirish zrachogining yoritilganligini o’zgartirish mumkin. Predmet takisligi kondensor va mikraskopning ob’ektivi orasida joylashgan. Mikraskopning kirish zrachogi cheksizlikda joylashgan bo’lganligi uchun predmet parallel nurlar dastasi bilan yoritiladi. Bunday sxemada yorug’lik manbaining har bir nuqtasi ko’rish maydonining barcha nuqtalariga bir Hilda ta’sir qiladi, buning oqibatida tasvir bir takisda yoritilgan bo’ladi. Bundan tashqari mikraskopga tushayotgan barcha nurlar tasvirni hosil qilishda ishtirok etadi.
Mavzu: Prizmalar.
Optik prizma – deb shaffof moddadan tashkil topgan jism bo’lib, u ikkita parallel bo’lmagan tekisliklar bilan chegaralangan. Bu tekisliklarda yorug’likning sinishi sodir bo’ladi. Optik asboblarda prizmalar quyidagi maqsadlarda qo’llaniladi: a) asboblarda nurlarning yo’nalishini o’zgartirish uchun; b) tizimning optik o’qi yo’nalishini o’zgartirish uchun; v) aks tasvirni hosil qilish uchun; g) tizimning gabalitlari yoki o’lchamlarini kamaytirish uchun; d) nurlar dastasini ajratish yoki maydonlarni birlashtirish uchun; e) tasvirni aylantirish yoki tasvirni burilishini kompensatsiya qilish uchun; s) yorug’likni spektrga ajratish uchun; k) yorug’likni polerizatsiya qilish uchun; m) vizalash to’g’ri chizig’I yo’nalishini o’zgartirish uchun.
Yorug’lik dastasiga ta’siri bo’yicha prizmalar ko’zgularga oxshaydi. Ammo ba’zi bir hollarda prizmalarni qo’llash ko’zgularni qo’llashga nisbatan qulaydir.