O‘zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

§. Harbiy yoki maxsus unvondan mahrum qilish

Harbiy yoki maxsus unvondan mahrum qilish – qo‘shimcha jazo bo‘lib, ya’ni u mustaqil tarzda qo‘llanmaydi, balki faqat asosiy jazo bilan birgalikda tayinlanishi mumkin.
Mazkur davlat majburlov chorasining o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, u eng avvalo mahkum shaxsga uni tegishli unvon yoki mukofotlarga ega bo‘lgan shaxslar uchun mo‘ljallangan muayyan huquqlar yoki imtiyozlardan mahrum qilish orqali unga ma’naviy-ruhiy ta’sir o‘tkazishga qaratilgan.

NOTA BENE !

Harbiy yoki maxsus unvondan mahrum qilish faqat og‘ir yoki o‘ta og‘ir jinoyatlar sodir etilgan holda qo‘shimcha jazo sifatida qo‘llanadi, tegishli unvon yoki mukofotlarga ega bo‘lgan shaxslar uchun mo‘ljallangan muayyan huquq yoki imtiyozlardan mahrum qilishga olib keladi va asosan mahkum shaxsga ma’naviy-ruhiy ta’sir o‘tkazishga qaratilgan.

Mazkur jazo turi shaxs faqat og‘ir yoki o‘ta og‘ir jinoyat uchun hukm qilinganida qo‘llanishi mumkin bo‘ladi. JK 52-moddasi 1-qismiga muvofiq, «Harbiy yoki maxsus unvonga ega bo‘lgan shaxs og‘ir yoki o‘ta og‘ir jinoyat uchun hukm qilinganida sud hukmi bilan mazkur unvondan
mahrum qilinishi mumkin». Bunda sud, jinoyat sodir etish yoki hukm chiqarish paytida mahkumning xizmat faoliyati yuzasidan unvonga ega bo‘lgan xizmatda bo‘lganlik fakti bilan bog‘lanib qolmaydi. Harbiy yoki maxsus unvonidan mahrum qilish, shuningdek, ham xizmat o‘tayotgan shaxslar, ham zaxiraga chiqarilgan, nafaqaga chiqqan va hokazo shaxslarga nisbatan amalga oshirilishi mumkin.
Harbiy unvonlar – bu O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining ofitserlik va serjantlik tarkibining shaxslariga beriladigan unvonlardir. Maxsus unvonlar bojxona va soliq xizmati, prokuratura, IIV, Favqulodda vaziyatlar vazirligi va shunday unvonlar belgilangan boshqa xizmatlar xodimlariga beriladigan unvonlar bo‘ladi.
JK 52-moddasi 1-qismining tahlilidan sud o‘z hukmi bilan mahkum shaxsni oliy unvon bo‘lmagan harbiy yoki maxsus unvondan mahrum qilish huquqiga ega ekanligi kelib chiqadi. Bunday unvonlar, chunonchi, to polkovnik unvonigacha bo‘lgan harbiy unvonlar va polkovnik unvoniga teng keluvchi unvongacha bo‘lgan maxsus unvonlar bo‘ladi. Bunda sud hukmiga binoan harbiy yoki maxsus unvonidan mahrum qilish faqat sud ishining barcha holatlarini tahlil qilish natijasida mahkum shaxs harbiy yoki maxsus unvoniga ega bo‘lishga haqli emas degan xulosaga kelganda yo‘l qo‘yiladi. Ya’ni, mazkur jazo qo‘llangan har bir holatda sud hukmida albatta uni qo‘llash zarurligi asoslantirilgan bo‘lishi kerak. Bunda sudlar odatda nafaqat sodir etilgan jinoyatning og‘irligidan, balki uning mavjud unvon bilan bog‘liqligi, aybdor shaxs to‘g‘risidagi ma’lumotlar, unvonni olish xususiyati (qonuniy yoki noqonuniy) kabi holatlardan kelib chiqishi lozim.