O’zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi maktabgacha ta’lim tashkiloti direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish

Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarda qo’rquvni namoyon etuvchi belgilar
Hissiy holatdagi o'zgarishlar, vegetativ simptomlar – tez yurak urishi, nafas olish ritmining buzilishi, mushaklarning kuchayishi bilan namoyon bo'ladi. Xulq-atvor, xarakter xususiyatlarida xavfli vaziyatlardan/ob'ektlardan qochish, kattalarga ortiqcha bog'lanish, yolg'izlikdan qo'rqish bilan tavsiflanadi.

1. 
   Yolg’iz uxlashni hohlamaydi, chiroqni yoqishni so’raydi;
   
2. 
   Ko’zini , yuzini qo’llari bilan yopadi, ko’rpa ostiga berkinadi;
   
3. 
   Hissiy beqarorlik (sababsiz yig’i, agressiya);
   
4. 
   Doimiy sababsiz injiqliklar, xarhashalar;
   
5. 
   Shovqinsiz ovozlardan ham cho’chib ketish(eshikni qiya ochilishi, taqillashi);
   
6. 
   Tez – tez quloqlarini qo’li bilan berkitadi;
   
7. 
   Burchakka berkinadi;
   
8. 
   Harakatli o’yinlarni o’ynamaydi, o’ynashni xohlamaydi;
   
9. 
   Notinch uyqu, tushdagi qichqiriqlar;
   
10. 
    Doimiy qo’lini ushlab turishini so’raydi;
    

Boladagi qo'rquvning dastlabki belgilari xatti-harakatlarning keskin o'zgarishi. Uning onasidan boshqa hech kim uning bolasini yaxshiroq bilmaydi - agar u doimo xotirjam yotib, ko'chaga chiqsa, xatti-harakatini keskin o'zgartirsa, buning sababi bolaning qo'rquvidan bo'lishi mumkin. Qo'rquv tabiatda ogohlantiruvchi refleksning tabiiy namoyonidir. Hissiy sohalarni rivojlantirish va hayotiy tajribani to'plash orqali bolaning qo'rquvlari oxir-oqibat o'tib ketadi. Ammo ba'zida bola kuchayib borayotgan qo'rquvlarga dosh bera olmaydi, keyin esa ular bolaning kuchli qo'rquviga olib keladigan yanada qat'iy bir bosqichga aylanadi. Bunday bosqichni markaziy asab tizimining boshqa kasalliklari - keksa, enurezlar bilan birga olib borish mumkin.
Patalogik qo’rquvni aniqlash.

• 
  To’satdan kuchli ovoz va kuchli shovqindan qo’rqish;
  
• 
  Afsonaviy maxluqot, jonzot va daxshatli hayvonlardan qo’rqish;
  
• 
  Bir o’zi uxlashdan qo’rqish;
  
• 
  Uyqusida qo’rqinchli tushlardan qo’rqish;
  
• 
  Qorong’ulikdan qo’rqish;
  
• 
  Dadasi (onasi, bobosi, qo’shni, bog’cha op ava hokazodan) qo’rqish;
  
• 
  Qorong’ulikdan qo’rqish;
  
• 
  Urushishlardan qo’rqish;
  
• 
  Mikroblardan qo’rqish;
  
• 
  O’g’rilardan qo’rqish;
  
• 
  Dafn marosimidan qo’rqish;
  
• 
  Kech qolishdan qo’rqish;
  
• 
  Hayvonlar (kuchuk, mushuk, o’rgimchak, sichqon, suvarak) va tasavuridagi multfilm qahraminlaridan qo’rqish.
  
• 
  Balandlikdan qo’rqish
  
• 
  Mashina , metro, samalyotdan qo’rqish;
  
• 
  Chuqurlikdan qo’rqish;
  
• 
  Honada bir o’zi qolishdan qo’rqish;
  
• 
  Shifokordan qo’rqish
  
• 
  Og’riqdan qo’rqish;
  
• 
  Yiqilganda chiqqan qondan qo’rqish;
  
• 
  Suvdan qo’rqish;
  
• 
  Olovdan qo’rqish.
  

Bola 3 yoshidan 11 yoshigacha bir paytning o’zida 9 xil qo’rquv iskanjasida bo’lishi mumkin. Bog’cha yoshidagi bolalarda o’quvchilardan ko’ra ko’proq qo’rquv bo’ladi Ertak testi orqali bir necha qo’rquvni aniqlangan bo’lsa bu me’yor hisoblanadi.
Boladagi qo’rquvni quyidagi belgiar orqali bilib olishingiz mumkin:
Bolaning qo’rquvini yashirish uyalish bilan namoyon bo’lishi mumkin. Bunda 3 – 5 yoshligida bola ruhiyati qo’rqqan paytda uyat muhrlangan bo’ladi.
Ko’z qorachiqlari katta – katta bo’lgan , bitta nuqtaga qaragan. Tovushida titroq . Gapira olmaydi yoki gapirganida tishlari taqillaydi. Peshob tuta olmasligi, ich ketib qolishi mumkin.
Teri qoplamlari oqarib ketishi, qo’li terlashi , yuragiga qo’lingizni qo’ysangiz, juda pitirlayotgan bo’lishi mumkin. Tizzalarida titroq kuzatiladi.