|
Kurs ishining vazifalari.
O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimidagi oldingi dasturlardan farqli o‘laroq, “Ilk qadam” DO‘D qabul qilingandan so‘ng maktabgacha ta’lim tashkilotlari o‘z ta’lim faoliyatini aniqlashda keng huquqlarga ega bo‘ldi. Maktabgacha ta’limning zamonaviy ta’lim dasturlari ko‘pgina mualliflar tomonidan psixologik-pedagogik fanning so‘nggi yutuqlari va maktabgacha ta’lim amaliyotini hisobga olgan holda ishlab chiqiladi. Pedagoglar va maktabgacha ta’lim tashkilotlari rahbarlari ularni baholash va tanlashda qiynalmoqda. Shu bilan birga, ushbu turli ta’lim dasturlaridan to‘g‘risini tanlash imkoniyatiga ega bo‘lish juda muhimdir. Ta’lim dasturlarini tanlash va mustaqil ishlab chiqish huquqi dastur mualiflariga oiddir. Shu bilan birga, ta’lim tashkilotlari yoki boshqa mualliflik jamoalari o‘zlari ishlab chiqqan dasturlarga javobgar hisoblanadi.
I BOB. MAKTABGAChA TA’LIM TIZIMIDAGI O‘QUV DASTURLARINING TASNIFI
1.1-§. Maktabgacha ta’lim tashkiloti ta’lim dasturini ishlab chiqish
Ta’limning variativligi zamonaviy ta’lim tizimining asosiy prinsiplari va yo‘nalishlaridan biridir. Maktabgacha ta’limda variativlikning mavjudligi ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilari uchun katta imkoniyatlar yaratadi. N.V. Nemova va T.P.Afanaseva fikriga ko‘ra, pedagogik tizim variativlik darajasining ko‘rsatkichlari quyidagilardan iborat:
● unda bolalar uchun bir nechta bir xil yaxshi va qulay dasturlar variantlari mavjudligi (teng darajada yaxshi variantlarning ko‘pligi);
● bolalar uchun ta’lim olish variantlaridan birini tanlash imkoniyati mavjudligi; ● tizimning moslashuvchanligi (tarbiyalanuvchining ta’lim ehtiyojlariga mos o‘gartirishlar qilish uchun sharoit yaratish). Ta’limning mazmuni, shakllari va usullarini o‘zgartirish mumkin. Kirish qismida O‘zbekistonda maktabgacha ta’lim sohasida maktabgacha ta’lim xizmatlarini taqdim etish turlari va shakllarining variativligi ta’minlanadi, deb qayd etilgan. Ta’lim dasturlarining mazmuni va ularni amalga oshirishda variativligi har bir maktabgacha ta’lim tashkiloti, hatto har bir pedagog o‘z ta’lim dasturlarini yaratishi va ularni amalga oshirishning turli usullaridan foydalanishi mumkinligini anglatadi. Variativlikning asosiy sharti – “Ilk qadam” DO‘Dning asosiy prinsiplari va talablariga, shuningdek, Davlat talablariga, ya’ni barcha maktabgacha ta’lim tashkilotlari bolaning rivojlanishida ta’minlashi shart bo‘lgan talablarga rioya qilish zaruratidir. Turli xil ta’lim dasturlari mavjud. Zamonaviy maktabgacha ta’lim dasturlari variativ va alternativ; eksperimental; mintaqaviy yoki mahalliy (ya’ni hududiy); asosiy va qo‘shimcha; taxminiy; kompleks va parsial dasturlar; ishchi dasturlar sifatida tasniflanadi. MTT va alohida pedagoglarning o‘zi uchun biron-bir dastur turini to‘g‘ri tanlab olishlari uchun turli ta’lim dasturlarining xususiyatlari haqida qisqacha tavsif berilgan. Variativ o‘quv jarayon – bu ta’lim maqsadlarini faoliyat, muloqot vositalari va usullarini, shaxsning maqsadlariga mazmunli munosabatni, ta’lim jarayonini tanlash sharoitida amalga oshiradigan ta’lim ishtirokchilarining o‘zaro bog‘liq faoliyati. Shuningdek, biz bugun madaniy merosga tobora ko‘proq e’tibor qaratilayotganini kuzatyapmiz. Maktab darslarida va maktabgacha ta’lim tashkilotlari guruhlarida pedagoglar duch keladigan madaniyatlar, tillar, urf-odatlarning xilma-xilligi, pedagoglar, ota-onalar va ta’lim tashkilotlarining ta’sischilari eng munosib dasturlarni tanlashi, bundan tashqari, ular ta’lim mazmunini paydo bo‘layotgan ta’lim holatiga muvofiq qurishlari kerakligini talab qiladi. Ushbu talab dasturlar, uslublar va texnologiyalar “bozorida” takliflarga bo‘lgan ehtiyojni keltirib chiqarmoqda. Variativlik shaxsni rivojlantirish bo‘yicha yagona strategiya bo‘lishi mumkin.
Вариатив таълим жараёни – таълим мақсадларини амалга оширишда мазмунини, фаолият ва мулоқот усулларини, шахснинг мақсадларга, таълим мазмуни ва жараёнига муносабатини танлаш шароитида таълим иштирокчиларининг ўзаро фаолиятидир.
“Dastur” so‘zi yunon tilidan olingan bo‘lib, bo‘lajak voqealar va harakatlarning dastlabki tavsifi ma’nosini bildiradi. Dastur o‘quv-metodik hujjatlarning komponenti bo‘lib, barcha ta’lim jarayonining ishtirokchilarini ta’lim faoliyatining mazmuni va rejalashtirilgan natijalari haqida xabardor etish vazifasini bajaradi hamda ta’lim jarayonini rejalashtirishning asosi bo‘lib xizmat qiladi. O‘zbekiston Respublikasida maktabgacha ta’lim tizimining asosiy dasturi – bu “Ilk qadam” Davlat o‘quv dasturi. Ushbu dasturning mazmuni murakkablik talablariga javob beradi, ya’ni u bola shaxsi rivojlanishining barcha asosiy yo‘nalishlarini o‘z ichiga oladi: ● jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirish;
● ijtimoiy va hissiy rivojlanish;
● nutq, muloqot, o‘qish va yozish ko‘nikmalari;
● bilish (anglash) orqali rivojlanish;
● ijodiy rivojlanish va bolaning ko‘p tomonlama qobiliyatlarini (aqliy, kommunikativ, harakatli, ijodiy) shakllantirishga, bolalar faoliyatining o‘ziga xos turlarini (mavzu, o‘yin, teatr, vizual, musiqiy, dizayn va boshqalar) shakllantirishga hissa qo‘shadi. Shunday qilib, asosiy dastur umumiy rivojlanish vazifalarini va boshlang‘ich ta’lim xizmatlarini amalga oshirish doirasida, O‘zbekiston Respublikasining Davlat talablariga muvofiq, umumiy rivojlanish vazifalarining barchasini va ilk yoshdagi bolalarni tarbiyalash faoliyatining mohiyatlarini belgilaydi. Maktabgacha ta’lim tashkilotida asosiy ta’lim faoliyatini tashkil etish doirasida maxsus dasturlar qo‘llanilishi mumkin. Ta’lim jarayonini tashkil etishda asosiy o‘rinni korreksion yo‘nalishdagi dasturlar egallaydi. Korreksion yo‘nalishdagi dasturda bolalarning hayotini o‘zgartiradigan zarur o‘zgartirishlar maktabgacha ta’lim tashkiloti guruhlarida rivojlantiruvchi muhitni hamda taxminiy kun tartiblarini tashkil etish alohida o‘rin egallaydi. “Ilk qadam” ning maqsadi Davlat talablarida belgilangan ta’lim natijalariga erishishdir. Bu maktabgacha ta’lim tashkiloti faoliyatining ustuvor yo‘nalishlariga muvofiq ishtirokchilarning ta’lim ehtiyojlarini ta’lim-tarbiya jarayoniga integratsiyalashtirishga qaratilgan bo‘lib, ushbu dasturning majburiy 80 foizi miqdorida bajarilishini ta’minlaydi, 20 foizi esa har bir maktabgacha ta’lim tashkilotining yoki hududining sharoitlariga moslashishi mumkin. Asosiy va qo‘shimcha dasturlar, mualliflik dasturlari bo‘lishi mumkin. Ular ijodiy guruhlar yoki alohida mualliflarning tashabbusi bilan ishlab chiqiladi Mualliflik dasturlari hududiy maktabgacha ta’lim bo‘limlarining buyurtmasi asosida ishlab chiqilishi mumkin. Shuning uchun ularda maktabgacha ta’limning mazmuni hududiy, etnik-madaniy, tarixiy va boshqa xususiyatlar va an’analardan foydalanishga asoslangan. Ba’zi mualliflik huquqi bilan himoyalangan dasturlar Montessori yoki Valdorf modeli kabi xorijiy pedagogika g‘oyalari asosida ishlab chiqilishi mumkin. Maktabgacha ta’limning asosiy dasturlari kompleks va parsial dasturlarga ajratiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
