|
1.2-§ Maktabgacha ta’limning qo‘shimcha dasturlari
Maktabgacha ta’lim tashkiloti o‘zining ustuvor maqsadlari va vazifalariga muvofiq, bazaviy tashkilotlar bilan bir qatorda, uning maqomini belgilaydigan asosiy ta’lim dasturlaridan tashqari, tegishli qo‘shimcha ta’lim dasturlari asosida amalga oshiriladigan qo‘shimcha ta’lim xizmatlarini ham ko‘rsatishi mumkin. Qo‘shimcha ta’lim dasturlarini amalga oshirish asosida qo‘shimcha ta’lim xizmatlarini (pullik, bepul) taqdim etish faqat ota-onalarning (ularning qonuniy vakillarining) iltimosiga binoan, ular bilan shartnoma tuzish orqali amalga oshiriladi. Maktabgacha ta’limning qo‘shimcha dasturlaridan foydalanish maktabgacha yoshdagi bolalar uchun maktabgacha ta’lim tashkilotlarida va undan tashqarida tashkil etilgan ijodiy studiyalarda, to‘garaklarda, seksiyalar va hokazolarda yangi moslashuvchan ta’lim shakllarining rivojlanishi bilan mumkin bo‘ladi. Qo‘shimcha dasturlarga turli ta’lim yo‘nalishidagi dasturlar kiradi: badiiy va estetik, etnik-madaniy, madaniy, intellektual rivojlanish, kommunikativ va nutq, atrof-muhit va ekologik, sport va fitnes, korreksiyaning turli yo‘nalishlari va boshqalar. Ba’zi hollarda maktabgacha ta’limning qo‘shimcha dasturlari sifatida parsial dasturlar ishlatilishi mumkin. Maktabgacha ta’limning qo‘shimcha ta’lim dasturlari asosiy ta’lim faoliyati (sayr, kunduzgi uyqu, asosiy faoliyatlar, o‘yinlar) amalga oshirish uchun ajratilgan vaqt hisobiga yoki uning doirasida amalga oshirilmaydi. Qo‘shimcha ta’lim xizmatlarini ko‘rsatish doirasida olib boriladigan mashg‘ulotlar soni va davomiyligi SanPiN me’yorlari bilan tartibga solinadi. Asosiy va qo‘shimcha dasturlar bo‘yicha mashg‘ulotlarning umumiy vaqti esa bolalarning yoshini hisobga olgan holda haftalik ruxsat etilgan vaqt miqdoridan oshmasligi kerak.
Kompleks va parsial dasturlar Kompleks dasturlar asosiy o‘quv dasturining barcha jihatlarini qamrab oladi. Parsial dasturlar maktabgacha yoshdagi bolalarning asosiy ta’lim faoliyati doirasida amalga oshiriladi va kompleks dasturlardan farqli o‘laroq, ular maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirishning o‘ziga xos muammolarini, muayyan ta’lim sohasi yoki texnologiyasini, ya’ni faoliyat uslubini, ular murakkab emasligini hal qilishga bag‘ishlanishi mumkin. Parsial dasturlarning nomi lotincha “partialis”dan kelib chiqqan bo‘lib, “nimanidir muqobil qismi” degan ma’noni anglatadi. Parsial dasturlar, asosan, dasturni to‘ldirish va Maktabgacha ta’lim tashkiloti dasturining ta’lim aloqalari ishtirokchilari tomonidan yaratilgan asosiy qismini ishlab chiqish uchun mo‘ljallangan. Shunday qilib, parsial dastur maktabgacha yoshdagi bolani rivojlantirishning bir yoki bir nechta yo‘nalishlarini qamrab olishi yoki muayyan bir yosh guruhidagi bolalar uchun ta’lim dasturi bo‘lishi mumkin. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari o‘zlarining parsial ta’lim dasturlarini ishlab chiqishlari mumkin. Ular dastlab “Ilk qadam” DO‘Dining maqsadlaridan 80 foizni, tashkiliy maqsadlari va xususiyatlarini, shu jumladan, hududiy xususiyatlarini hisobga olgan holda 20 foizni o‘z ichiga olishi kerak. Namuna sifatida ikki parsial ta’lim dasturlari izohlari keltirilgan Maktabgacha yoshdagi bolalarni o‘qitishda pedagogik jarayonning yaxlitligi kompleks yoki parsial dasturlar to‘plami yordamida ta’minlanadi. MTTning kompleks va parsial dasturlari O‘zbekiston Respublikasining “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida”gi Qonuniga muvofiq bo‘lishi kerak Dasturlar ta’limning dunyoviy xususiyatlariga rioya qilish, shuningdek, ular katta va bolalar o‘rtasidagi shaxsga yo‘naltirilgan o‘zaro munosabat tamoyiliga asoslanishi kerak. Kompleks dasturining mazmuni umumbashariy madaniyatga yo‘naltirilgan bo‘lishi va shu bilan birga, milliy madaniy an’analarga mos kelishi kerak. Kompleks dasturning mazmuniga bolaning nutqini rivojlantirish, uning tabiatshunoslikka oid bilimlari, jismoniy, badiiy va estetik rivojlanish asoslari bilan tanishish kiradi. Quyida namuna sifatida kompleks (asosiy) ta’lim dasturiga izoh keltirilgan
Dasturlar quyidagilarga yo‘naltirilishi mumkin:
● maktabgacha yoshdagi bolada kognitiv faoliyatning asosi sifatida qiziqishni rivojlantirish;
● bolaning qobiliyatini rivojlantirish;
● ijodiy tasavvurni shakllantirish;
● muloqot ko‘nikmalarini rivojlantirish. Dasturlar quyidagilarni ta’minlashi kerak:
● bolalarning jismoniy va ruhiy salomatligini himoya qilish, mustahkamlash va rivojlantirish;
● har bir bolaning hissiy farovonligi;
● bolaning intellektual rivojlanishi;
● bolaning shaxsiyatini, ijodiy qobiliyatini rivojlantirish uchun sharoit yaratish; ● bolalarni umuminsoniy qadriyatlar bilan tanishtirish;
● bolani har tomonlama rivojlantirish uchun oila bilan hamkorlik ishlari. Shunday qilib, maktabgacha va ilk yoshdagi ta’limning maqsad, vazifa, ustuvor yo‘nalishlari, pedagoglar tarkibi va malakasi, shuningdek, ta’limni rivojlantirish muhiti uchun mos va muqobil dasturlarni tanlash yoki ishlab chiqish tavsiya etiladi. Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan tegishli tasdiqdan o‘tmagan dasturlarni amalga oshirishga yo‘l qo‘yilmaydi. Ta’lim dasturlari tanlangan yoki yaratilganidan keyin Pedagogik kengash ularni ta’lim faoliyatida amalga oshirish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Tanlangan ta’lim dasturlari maktabgacha ta’lim tashkilotining mahalliy aktlariga kiritilishi kerak (ustavi, MMT o‘quv dasturi).
Do'stlaringiz bilan baham: |
