|
X U L O S A
Cholg‘ularning o‘ziga xos tembr tarovati, pardalar tuzilmasi va ularni an’anaviy sadolantirish usullari – barchasi mushtarak holda milliy cholg‘u sifatini belgilaydi. Zotan bu kabi sifatlar milliy cholg‘ularning ko‘p asrlik tadrijiy rivojining hosilasidir1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimov aytganlariday, “Musiqa sadolari qaysi xalq yoki millat vakili tomonidan ijro etilmasin, eng ezgu, yuksak va nozik insoniy kechinmalarni ifoda etadi”2.
Insoniyat tarixida kuzatilgan turli xil voqea va hodisalar, yil sayin, asrlar sayin hayotga tadbiq etilgan yangiliklar va o‘zgarishlar jamiyatning yangi qirralar kasb etishiga, xalqlarning o‘zaro tajriba almashishlariga olib keldi. Madaniy rivojlanish, xalqaro aloqalarning yo‘lga qoyilishi natijasida musiqa cholg‘ulari ham bir xalq madaniyatidan boshqa xalqlar madaniyatiga “ko‘chib o‘tdi”, takomillashdi, yangi-yangi ko‘rinishlarni kasb etdi. Va albatta, musiqa cholg‘ulari har bir xalqda o‘ziga xos nomlarga ega bo‘ldi.
O‘zbekistonda cholg‘ushunoslik masalalarida dastlab Avgust Eyxgorn, 1920 yillarda V.A.Belyayev, Abdurauf Fitrat, 1937 yillarda Xalq ustasi Usto Usmon Zufarov tomonidan musiqa cholg‘ularini yangi namunalari tayyorlangan. 1960 yillarda A.I.Petrosyans, T.S.Vizgo keyingi yillarda San’atshunoslik fanlari doktori, professor Fayzulloh Karomatli (O‘zbekiston), Nizom Nurjonov (Tojikiston) bilan hamkorlikda cholg‘ushunoslik xususida ko‘pgina ma’lumotlar to‘planib, nashr ettirilgan.
Binobarin, “milliy cholg‘u” iborasi bilan tavsif etilayotgan u yoki bu cholg‘u ma’lum ma’noda xalqaro aloqalar va o‘zaro madaniy ta’sirlanishlar hosilasi bo‘lsa ajab emas. Bugungi kunda qator Sharq xalqlari cholg‘ulari qiyosida kuzatilayotgan ko‘plab o‘xshashliklar ana shu jarayonlarning natijasi o‘laroq yuzaga kelgan, deyish mumkin3.
F O Y D A L A N I L G A N A D A B I YO T L A R R O‘ Y X A T I
Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch. Т., 2008.
Abdullayeva O. Ansambl cholg‘ularini o‘rganish. T., 2006.
Abdullayev R. Traditsii muzikalnogo instrumentalizma v Sredney Azii I ix razvitie v usloviyax sovremennosti.//Kultura Srednego Vostoka. Musikalnoye teartalnoe iskusstvo i folklor. T., “Fan”, 1992.
Akbarov Il. Musiqa lug‘ati T., San’at 1990.
A’zamova M. O‘zbek va hind cholg‘ulari mushtarakligi. T., 2010.
Belyayev V. Musikalniye instrumenti Uzbekistana. M., 1933.
Vizgo T. Muzikalniye instrumenti Sredney Azii. Istoricheskiye ocherki. M., «Muzika», 1980.
Vizgo T., Petrosyans A. Uzbekskiy orkestr narodnix instrumentov. T., 1962.
Eolyan I.R. Traditsionnaya muzika arabskogo vostoka. M., Muzika, 1990.
Ji Peng. Obshnosti I razlichiya uzbekskix I kitayskix natsionalnix instrumentov. T., 2014. Qo‘lyozma huquqida.
Karomatov F. Uzbekskaya instrumentalnaya muzika (naslediye). Т., izd. G.Gulyama, 1972.
Karomatov F. Cherti professionalnogo ispolnitelstva na srednevekovom Vostoke.//Kultura Srednego Vostoka. Musikalnoye teartalnoe iskusstvo i folklor. T., “Fan”, 1992.
Keldish Yu., Shteynpress B., Yampolskiy I. Ensiklopedicheskiy muzikalniy slovar. – Bolshaya sovetskaya ensiklopediya. M., 1959.
Liviyev A. Ispolnitelskaya kultura narodnix muzikalnix instrumentov v Respublike Uzbekistan (ustnaya I pismennaya traditsii). T., «Nixol», 2010.
Lutfullayev A. Xalq cholg‘ularida o‘qitish uslubiyoti. T., “Musiqa”, 2010.
Lutfullayev A. Changchilar ansambli. T., A.Qodiriy nomidagi xalq musiqa merosi, 2003.
Malkeeva A. O muzikalnix svyazyax Sredney Azii v I-VII vv. n.e. (na primere izobrajeniy arfi i lyutni). //Kultura Srednego Vostoka. Musikalnoye teartalnoe iskusstvo i folklor. T., “Fan”, 1992.
Matyoqubov B. Damli va zarbli cholg‘ularda chalishni o‘rgatish uslubiyati.T., 2008.
Matyoqubov O. Maqomot. T., “Musiqa”, 2004.
Matyoqubov O. Farabi ob osnovax muziki Vostoka. Т., Fan, 1986.
Metodika obucheniya I ispolnitelstva na uzbekskix narodnix muzikalnix instrumentax. T., Izd. imeni G.Gulyama, 1987.
Muzikalnoye iskusstvo. Т., izd.G.Gulyama, 1982.
Munirov Q. Xorazmda tarixnavislik (XVII-XIX va XX asr boshlari). T., G‘.G‘ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyoti. 2002.
Museum of Korean Traditional music. K., 2005.
Muzika narodov Azii I Afriki. Vipusk 2. M., Sovetskiy kompozitor, 1973.
Musikalnaya ensiklopediya. (gl.redaktor Yu.V.Keldish) v 6 tomax. 1973-1982.
Muzikalniye instrumenti Kitaya. Sost.Z.Alender. M., 1958.
Odilov A. O‘zbek xalq cholg‘u asboblari tarixi. S., 2005
Odilov A. O‘zbek xalq cholg‘ularida ijrochilik tarixi. T., O‘qituvchi, 1995.
Ocherki istorii muzikalnoy kulturi Uzbekistana. Vip.1. Т., «O‘qituvchi», 1968.
Petrosyans A. Instrumentovedeniye. Uzbekskiye narodniye instrumenti. Т., «San’at», 1990.
Rajabov I. Maqomlar. T., 2006.
Ragxava R.Menon. Zvuki indiyskoy muziki. Put k rage. M., Muzika, 1982.
Saidiy Said Boltazoda. Markaziy Osiyo madaniyatida urma cholg‘ular (o‘zbek va tojik musiqa an’analari misolida). O‘quv qo‘llanma. T., 2008.
Toshmatov O‘. Cholg‘ushunoslik. Т., 2006.
Toshmatov O‘., Turatov S. Ko‘hna cholg‘ular (Qadimiy milliy cholg‘ular ijrochiligi fanidan o‘quv-qo‘llanma) T., 2012.
Tashmatova A. Muzey muzikalnix instrumentov nauchno-proizvodstvennoy eksperimentalnoy laboratorii “Milliy cholgu” pri gosudarstvennoy konservatorii Uzbekistana.//Sbornik materialov mejdunarodnoy konferentsii na temu: “Voprosi musikalnogo ispolnitelstva”. T., 2008.
Tashmatova A. Musiqiy cholg‘ular muzeyi katalogi. T., Fan, 2006.
To‘raev F. Buxoro shashmaqomi tarixidan… T., Musiqa, 2011
“Umrboqiy sozlar” mavzuidagi Respublika ilmiy-amaliy konferentsiya materiallari. T., “Noshit nishon”, 2015.
Faruk Xasan Ammar. Ladoviye prinsipi arabskoy narodnoy muziki. M., Sovetskiy kompozitor, 1984.
Faxriddin Ar-Roziyning “Musiqa, soz va ovoz ilmi” risolasi. T, A.Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi, 2006.
Fitrat A. O‘zbek klassik musiqasi va uning tarixi. T., Fan, 1993.
Xolopova V. Muzika kak iskusstvo. Lan, 2000.
Xudoyev G‘.G‘ijjak cholg‘usi ijrochilik an’analai.T., Muharrir, 2014.
Chaytanya Deva B. Indiyskaya muzika. M., Muzika, 1980.
Qodirov R. Ommabop musiqiy glossariy. Ma’lumotnoma. T., Musiqa, 2014.
Qo‘chqorov G‘. Milliy cholg‘ularni o‘rganish. T., 2002.
Do'stlaringiz bilan baham: |
