O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

huquqni 
yaratuvchi, huquqni o’zgartiruvchi 
va 
huquqni bekor qiluvchi 
faktlarga bo’linadi. 
Ayni bir yuridik hodisa bir vaqtning o’zida ham huquq yaratuvchidan huquqni 
o’zgartiruvchi, ham huquqni bekor qiluvchi fakt bo’lishi mumkin. Masalan, insonning o’limi 
fakti meros huquqiy munosabatlarining kelib chiqishiga sabab bo’la oladi, huquqiy 
munosabat ishtirokchilari tarkibi o’zgarishiga olib keladi (ya’ni, o’lgan shaxs bu 
munosabatdan chiqib ketadi), mavjud qator (oilaviy, mehnat, nafaqa) huquqiy 
munosabatlarning barham topishiga asos bo’ladi. 
2) Yuridik faktlar irodani ifodalashiga qarab, ikki asosiy guruhga: yuridik hodisalar 
va yuridik harakatlarga bo’linadi. 
Hodisalar 
- tabiat va jamiyatdagi shunday faktlarki, ularning yuz berishi 
kishilarning erku irodasiga, ongiga va ehtiyojiga bog’liq emas. Masalan, yer qimirlashi, bola 
tug’ilishi, insonning vafot etishi, yong’in, sel kabi tabiiy ofatlar va boshqalar. Mazkur 
hodisalar huquq bilan tartibga solinuvchi ijtimoiy munosabatlarga muayyan ta’sir ko’rsatishi 
mumkin. Shu sababdan ular yuridik faktlar, deb tan olinadi. Odatda, hodisalar huquqiy 
munosabatning ob’yektiga ta’sir etadi. Masalan, yong’in tufayli uy-joyiga zarar yetgan 
shaxs bilan tegishli davlat idoralari, jumladan, sug’urta idoralari o’rtasida huquqiy 
munosabat kelib chiqadi.
Harakatlar 
- huquqiy munosabat ishtirokchilar irodasi bilan bog’liq faktlar. Ular bir 
necha turga ajraladi: 
 huquqqa muvofiq 
va 
 huquqqa xilof
xarakatlar. Amaldagi qonun 
normalari asosida vujudga keladigan hamda shu normalar bilan tartibga solinadigan 
harakatlar 
huquqiy (huquqqa muvofiq)
harakatlar, deb ataladi. Huquqiy normalar 
talablariga zid, ularni buzuvchi harakatlar
huquqqa xilof (g’ayriqonuniy) 
harakatlar 
hisoblanadi. 
Huquqqa zid bo’lgan harakatlar o’z mazmuni va xarakteriga qarab