O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

4-§. Huquqiy munosabatning ob’yekti 
Huquqiy munosabatlar tarkibiy tuzilishining zaruriy qismlaridan biri - ularning 
ob’yektidir. «Ob’yekt» - lotincha so’z bo’lib, mavzu degan ma’noni anglatadi. Har qanday 
huquqiy munosabat uning zamirida yotgan hayotiy hodisalarni, narsa va jarayonlarni 
tartibga solishga qaratilgan muayyan vazifani o’taydi. Shu bois, ob’eksiz, ya’ni hech 
narsaga qaratilmagan, hech narsaga ta’sir ko’rsatmaydigan huquqiy munosabatlar 
bo’lmaydi. 
Huquqiy munosabatda ishtirok etayotgan sub’yektlarning diqqat-e’tibori, manfaati, 
xatti-harakati qaratilgan real ne’mat, narsa, jarayon, harakatlar (ularga erishish, foyda-
lanish va ularni muhofaza etish) huquqiy munosabatning ob’yekti deb ataladi. Masalan, uy-
joy oldi-sotdi shartnomaviy munosabatining ob’yektini uy-joy tashkil etadi; odam o’ldirish 
jinoyatining ob’yekti - insonning hayoti; birovni haqorat qilish fuqaroviy, ma’muriy va jinoiy 
javobgarlik keltirib chiqarishi mumkin. Bu huquqiy munosabatlar ob’yektini shaxsning 
sha’ni, qadr-qimmati, obro’-e’tibori tashkil etadi. 
Huquqiy munosabatlarning ob’yekti hayot hodisalari va ijtimoiy voqeliklar kabi turli-
tumandir. Ularni quyidagicha tasniflash mumkin: 
1) 
Moddiy olam ne’matlari. 
Ularga buyumlar, ashyolar kiradi. Yuridik ma’noda 
buyumlar - tabiat ne’matlari va mehnat faoliyati jarayonida yaratilgan narsalar bo’lib, ular 
xususida huquqiy munosabatlar kelib chiqadi. Buyum (ashyo)lar toifasiga: ishlab chiqarish 
qurol-vositalari, iste’mol mollari, pul, qimmatli qog’ozlar, moddiy mahsulotlar ya boshqalar 
kiradi. Masalan, moddiy olam ne’matlari ob’yekt bo’luvchi huquqiy munosabatlarga oldi-
sotdi, mahsulot ayirboshlash, hadya, meros kabi munosabatlar kiritiladi. 
2) 
Ma’naviy ijod mahsulotlari. 
Bu intellektual-aqliy faoliyat natijasidir. Unga 
madaniyat, san’at, tasvi-riy ijod, kino, adabiyot asarlari va boshqalar kiradi. 
Intellektual-aqliy ijod mahsullari yuzasidan ham turli-tuman huquqiy munosabatlar 
kelib chiqadi. San’at va adabiyot asarlarini yaratgan shaxs mualliflik huquqiga da’vogar 
bo’ladi. Muzeyga, ko’rgazmaga, she’riyat kechasiga borgan kimsalarda ana shu ijod 
mahsulotlariga qiziqish paydo bo’ladi. Bu manfaatning ob’yekti – ma’naviy boyliklardir. Ijod 
mahsulotlari oldi-sotdi, hadya, ijara, foydalanish kabi huquqiy munosabatlarning ob’yekti 
bo’lishi mumkin.