O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik Universiteti Jinoyat-protsessual huquqi darslik

16.1. Dastlabki tergovning umumiy shartlari tushunchasi va tasniflanishi

JPKning 2-moddasida keltirilgan vazifalar jinoyat protsessining barcha bosqichlariga taalluqli boʻlib, ular nafaqat jinoyat ishini yuritishga mas’ul boʻlgan davlat organlari va mansabdor shaxslar, balki protsessning barcha ishtirokchilariga taalluqlidir.

Dastlabki tergovning umumiy shartlari – bu surishtiruv, dastlabki tergov organlari va prokurorlar tomonidan dastlabki tergovni amalga oshirish jarayonida protsessning barcha ishtirokchilariga taalluqli, rioya etishi shart boʻlgan protsessual-huquqiy ta’riflanuvchi, davlatning majburlov kuchi bilan ta’minlangan imperativ xususiyatga ega normativ-huquqiy talablar tizimidir.
Oʻzbekiston Respublikasi hududida barcha jinoyat ishlari boʻyicha dastlabki tergov oʻtkazilishi majburiydir (JPKning 345-m. 1-q.). Bu, oʻz navbatida, jinoyat ishining qaysi organ yoki mansabdor shaxs – surishtiruvchi, tergovchi yoki prokuror qoʻzgʻatishidan qatʻiy nazar, barcha jinoyat ishlari boʻyicha dastlabki tergov oʻtkazilishi shart ekanligini anglatadi.
Dastlabki tergovning umumiy shartlarini quyidagicha tasniflash maqsadga muvofiq:
Birinchi guruh – dastlabki tergovning subyektlari va ularning vakolatlari:
– dastlabki tergovni olib borishga vakolatli mansabdor shaxslar (344-m.);
– dastlabki tergovni tergovchilar guruhiga topshirish (354-m);
– tergovchilar guruhi rahbarining vakolatlari (355-m);
– guruh a’zolari boʻlgan tergovchilar (356-m);
– tergov harakatlarining bir necha tergovchilar tomonidan bajarilishi (357-m);
Ikkinchi guruh – tergovga tegishlilik qoidalari:
– jinoyat ishining tergovga tegishliligi (345-m);
– hududiy jihatdan tergovga tegishlilik (346-m);
Uchinchi guruh – dastlabki tergovda ishtirok etuvchi shaxslar va ularga qoʻyiladigan talablar:
– dastlabki tergovda jamoatchilikning ishtiroki (349-m);
– tergov harakatlarini oʻtkazishda xolislarning ishtiroki (352-m);
– jinoyat ishidagi ma’lumotlarni oshkor qilmaslik majburiyati (353-m)
Toʻrtinchi guruh – dastlabki tergovning boshlanishi va muddatlari:
– dastlabki tergovning boshlanishi (350-m);
– dastlabki tergov muddatlari (351-m);
Beshinchi guruh- protsessning boshqa ishtirokchilariga taalluqli umumiy shartlar:
– tergovchining topshiriqlarini bajarish (347-m);
– jinoyat ishini boshqalarga oʻtkazish (348-m);
– tergovchining va prokurorning harakatlari hamda qarorlari ustidan shikoyat berish (358-m).