O’zbekiston respublikas1 oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti

Abu Rayhon Beruniy (973-1048) koinotdagi hodisalami taraqqiyot qonunlari bilan narsa va hodisalarining o’zaro ta’siri bilan tushuntirishga urinadi. U tabiatshunos sifatida tabait haqida quyidagicha fikr yuritadi: “Ekin va nasi qoldirish bilan dunyo to’lib boraveradi”
Beruniy “Saydana” asarida 1116 turdagi dori-darmonlami tavsiflagan. Ularning 750tasi turli o’simliklardan, lOltasi hayvonlardan, 107tasi esa minerallardan olinadi. Har bir o’simlik, hayvon va minerallaming xossalari, tarqalishi va boshqa xususiyatlari keltirilgan.
Abu Ali ibn Sino (980-1037) jahon fani va madaniyati taraqqiyotiga buyuk hissa qo’shgan olimlardan biridir. Yirik qomusiy olim sifatida u o’z davri ilm- fanining deyarli barcha sohalari bilan shug’ullangan. Turli yozma manbalarda uning 450dan ortiq asar yozganligi eslatiladi. Bizgacha esa 24tasi etib kelgan.


108




Ibn Sino asarlari orasida uning mashhur "Tib qonunlari’' nomli shoh asari tibbiyot ilmining qomusi hisoblanadi.”Agar duneda chang va g'ubor bo’lmasa insoniyat ming yil umr koTardi’’ deb aytgan edi Olimning juda ko’p qimmatli tikrlari, jumladan. uning inson sog'lig'ini saqlash haqidagi, parhez, gigena to’g’risidagi xulosa va maslahatlari hanuzgacha o'z ahamiyatini yo’qotmagan. U barcha yoshdagi klshiiar uchun jismoniy mashg'ulotlar bilan shug'ullanishni tavsiya etgan
Zahiriddin Muhammad Bobur (1483-1530) faqat shoirona bo'lmay. balki tabiatshunos ham bo’lgan. Boburining eng yirik asari “Boburnoma" asarida shoirning koTgan kechirganlari, borgan joylarining tabiati, boyligi, odamlari, urf-odatlari. hayvonot, o’simliklari va boshqalar tasvirlangan. Наг bir kasb egasi bu kitobdan o’ziga keragicha ma'lumot topadi. Asar muhim atamalar manbalarga boy. Unda er. suv. havo turli tabiiy hodisalarga legishli xalq so’zlari ko’plab topiladi.
Bobur har bir xududni ma'lum bir tartibda tasvirlaydi. Avvalo joyning geografik o’rni, qaysi iqlimga mansubligi. shifobaxsh joylari, o’simliklari, qazilmalari. hayvonoti va aholisi haqida ma'lumotlar beriladi.
Bobur ajayib botanik bo’lgan. U o'simliklarni sevgan va yaxshi bilgan.
Bobur o’zi bo’lgan joy laming tabiati va o’ziga xos xususiyatlarini jonajon vatani Andijon bilan taqqoslaydi, u ayniqsa gullar. manzarali hamda mevali daraxtlami ko’paytirishga, ulaming tarqalishiga e'tibor bergan.