|
* 2. Tabiatga munosabat odobitti tarbiyalash
*lnson onadan tug’ilib, olamga kelgan chog’idanoq tabiat ehsonidan bahramand bo’ladi. Ilk bor havodan to’yib nafas oladi. Odamzot o’sib-unish uchun oziq-ovqal, suv, quyosh, harorati juda zarur bo’lib, u bularning hammasini tabiatdan oladi. Tabiat musaffo bo’lsa, odam ham sog’lom, baquvvat o’sadi.
Odam har nafas olganda uning o’pkasiga yarim litrgacha havo kiradi. Odam bir minutda 16-18 marta nafas oladi yoki lanaga 8-9 litr havo kiradi. Bu miqdor bir kecha-kunduzda 11 ming litrdan ortadi. Demak, havo inson tanasi uchun eng muhim va zarur tabiat in'omidir. Havoga muntazam ravishda aralashib turadigan iflos chang o’pkada gaz almashuviga salbiy ta'sir ko’rsatadi. Bu insonning sog’lig’ini bora-bora izdan chiqarib. turli-tuman xastaliklarni vujudga keltiradi.
Tabiat shunday odil mo’jizaki, atrof-muhitni muvozanatga keltiradi. CHunonchi, chiqarilgan karbonat angidridni o’simliklar yutib, uni kislorodga aylantiradi, demak o’simliklar dunyusi, rainziy ma'noda aytganda, havoni chang va karbonat angidriddan tozalab beruvchi bebaho vositadir. Bunda inson o’z atrofini о Tab turgan iabiatni, uning o’simliklar dunyosini ko’z qorachig’ iday asrabgina qolmay, uni boyitishi, qo’lidan kelganicha ko’proq daraxt ekishi, ko’kalamzorlashtirishga intilishi zarur degan xulosa chiqadi. SHuning uchun ota- bobolarimiz daraxt ekish, bog’-rog’ yaratishni savobli ish deb bilishgan. Bir tup mevali daraxt ekkan kishining ikki dunyosi obod bo’ladi, deb bejiz aytishmagan.
Muhammad allayhissalom hadislarida bu ishning savobi xususida quyidagilar aytilgan: “Ekmoq niyatida qo’lingizda ко’chat turgan paytda, behosdan qiyomat qoim bo’lib qolishi aniq bo’lganda ham, ulgursangiz, uni ekib qo’ying’'.
109
Inson ehtiyoji uchun zarur bo’lgan suv, oziq-ovqat mahsulotlari, kiyim-kechak ham tabiatdan olinadi, hattoki insonning xastalikdan qutulishi, salomatligini tiklashi uchun zarur bo’lgan dori darmonlar ham ona-tabiatda etishgan mevalar, turli giyohlar va ziravorlardan tayyorlanadi. Inson tanasida birorta ortiqcha a’zo bo’lmagaday, tabiatda ham ortiqcha yaratilgan birorta narsa yo’q. Ularning hammasi hayot uchun zarur.
Er yuzi ekologiyasi keskin buzilmoqda. Daraxtlarning kesib yuborilishi, qush va hayvonlarning shavqatsizlik bilan ovlab yo’q qilinishi tabiat muvozanati qonunlarining buzilishiga sabab bo’ldi va bo’lmoqda.
Dengiz va daryolarga, okeanlarga neft qoldiqlari quyilib, er yuzidagi suv ekologiyasi tubdan izdan chiqarilmoqda. Inson uchun quyosh nuri, toza havo, toza suv naqadar zarur bo’Isa, ona zamin ham shunday zarur, uni asrab-avaylash insonning o’z qo’lidadir.
Abu Ali i ibn Sino “Dunyoda chang va tutun bo’lmaganida, odamzot ming yil umr ko’rishi mumkin edi” - degan edi.
Atrof - muhitning tozaligini ta'minlash o’zimizga bog’liq, biz katta-yu yosh toza havodan bahramand bo’lish uchun shahrimizga ko’chat ekib, ko’kalamzorlashtirsak, uning ozodaligini saqlasak, o’zimizning sog’lig’imizni saqlagan bo’lamiz.
Bahor faslida ko’chat ekish oyligi o’tkaziladi. SHunday ekan, nihollami yaxshi niyat bilan ekish, parvarishlash, gullar ekib o’stirish har bir o’quvchi va kattalaming insoniy burchidir. «
O’zbek halqi qadriyatlari orasida tabiatni saqlash, qadriga etish, chivyiga chiroy, ko’rkiga-ko’rk qo’shishi odatlari bor.
Inson tabiatdagi har bir giyoh, o’t-o'lan, dov-daraxt, parranda-darrandalami, olamda nimaiki kerakli bor narsani zarur deb biladi.
Ota-bobolarimiz zilol suvni, buloqlarni, so’lim daraxtzorlami, qoya-g’orlami, hosiyatli o’t-o’lanlami, gul-giyohlarni muqaddas bilib asrashga, niyati порок kishilardan saqlashga, toptamaslikka, oyoq osti qilmaslikka alohida e'tibor berib kelganlar.
Awalo har bir inson er yuzidagi o’simliklarni ko’paytirishga hissa qo’shishi, karaaytirishdan o’zini tiyishi lozim. O’simliklami ko’paytirishning birdan bir yo’li - mevali va manzarali daraxtlarni iloji boricha ko’proq ekishdir. Ulami parvarish qilish, bog’-rog’lar yaratish har bir inson uchun hayrli ish bo’lishi birlan birga, savobli ish hamdir.
Halqimiz bog’ yaratgan odamlami hech qachon eslaridan chiqarmaydi. Go’zal bog’lar yaratish yurtni gullar bilan burkash qadimdan eng yaxshi odatlarmizdan biri bo’lib kelgan.
YAqin va O’rta SHarq halqlarining qimmatli va nodir yozma yodgorliklardan biri SHarofiddin Ali YAzdiyning “Zafamoma” asarida Amir Temuming davlat faoliyati va harbiy yurishlari bayon qilinish bilan bir qatorda, XIV asr oxiri va XV asr boshlarida O’rta Osiyodagi madaniy hayotga doir bir qancha noyob ma'lumotlar ham keltirilgan .
110
Ajdodlarimizning yuksak did va nafosat nigohi bilan yaratilgan bog’-rog’lari, ulkan qurilishlari hozirgi kunda ham Samarqandu Buxoroni, Ko’hna Urganch, Xivani bezab, Er yuziga zeb berib turibdi. Bu nodir obidalar bobokalonlarimiz el- yurt obodonchiligiga alohida e'tibor qilganliklaridan dalolat beradi.
“Zafarnoma”da Sohibqiron Amir Temur tomonidan barpo etilgan “Bog’i shamol”, “Bog’i dilkusho”, “SHahrisabz qo’rg’oni” va Oqsaroy kabi obidalar haqida batafsil hikoya qilinadi.
Bunday misollarni keltirishimizdan maqsad o’tmish ajdodlarimizdan bizgacha urf-odat bo’lib etib kelgan obodonchilik ishlaridan hozirgi yoshlarni xabardor etish ularni ana shu ishlar misolida tarbiyalashdir. Ular ham Jaloliddin Manguberdi, Amir Temur, Mirzo Ulug’bek, Alisher Navoiy kabi el farvonligi, yurt obodligi uchun kurashuvchi zabardast o’g’il-qizlar, oliyhimmat inson, tabiatga mehr-muruvvatli kishilar bo’lib etishsinlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
