O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЧАҚАЛОҚ - қ. Гўдак. 
ЧАҚАЛОҚЛАРНИНГ ГЕМОЛИ-
ТИК КАСАЛЛИГИ — чақалокларда 
оғир кечадиган касаллик. Она ва ҳомила 
қон группаларининг турли системалар, 
кўпинча резусфактор бўйича мос келмас-
лиги.
Қонда резусфакторнинг борйўклигига 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
36
қараб, у резусмусбат ёки резусманфий 
деб белгиланади. Болада касаллик она 
ёки ота қонининг резуси мос келмаслиги 
(онаси—резусманфий, отаси—резусмус-
бат) дан пайдо бўлади. Бунда ҳомилага 
резусфактор резусмусбат отадан ути-
ши мумкин. Хомиланинг резусфакто-
ри плацента орқали резусманфий она 
қонига ўтади. Она организми ҳомила 
резусфакторига нисбатан антителолар 
ишлаб чиқаради, булар плацента орқали 
резусмусбат ҳомила қонига қайта ўтиб, 
унинг эритроцитларини емиради (ге-
молиз рўй беради), камқонлик ва сариқ 
пигмент — билирубиннинг тўпланиши 
юзага келади. Касаллик аксари иккинчи, 
учинчи ва кейинги ҳомиладорликларда 
туғилган, шунингдек, абортлардан кей-
инги ҳомиладорликда туғилган (чун-
ки она организмида антителолар мик-
дори бир ҳомиладорликдан иккин-
чи ҳомиладорликкача ортиб боради) 
гўдакларда учрайди. Онага илгари резус-
факторни ҳисобга олмай қон қуйилган 
бўлса, 
биринчи 
ҳомиладорликдан 
туғилган болада ҳам Ч.г.к. пайдо бўлиши 
мумкин.
Ч.г.к. она ва ҳомила қони қон группа-
лари бўйича мое келмаганда ҳам кузати-
лади, бу кўпинча онанинг қон группаси 
1(О), боланики П(А) ёки Ш(В) бўлган 
ҳолларда рўй беради.
Ч.г.к.нинг 3 шакли фарқ килина-
ди: ҳомиладаги умумий туғма шиш, 
чақалоклардаги сариқлик ҳамда улардаги 
туғма камқонлик.
Чақалоклардаги сариклик кўпроқ уч-
райди. Сариқлик туғруқнинг биринчи-
иккинчи кунида пайдо бўлади ва бола 
ҳаётининг кейинги кунларида купая 
боради; баъзан гўдак териси сарғайиб 
туғилади, бу қонда эритроцитлар парча-
ланишидан ҳосил бўладиган бўёвчи мод-
да — билирубиннинг пайдо бўлиши ва 
тез кўпайишига боғлиқ. Бунда биринчи 
ҳафтанинг охирларида боланинг аҳволи 
оғирлашиб, у шилқиллаб тушади, яхши 
эммайди, оёққўллари тортишади.
Ҳомиланинг умумий тугма шиши 
ҳамда камқонлиқда бола улик тугилади 
ёки туғилган заҳоти нобуд бўлади.
Ч.г.к.нинг 
олдини 
олиш 
учун 
ҳомиладор аёлларнинг қони резусфак-
торга текширилади ва қон группаси 
аниқланади. Қони резусманфий аёллар 
ҳисобга олинади; уларнинг қони резус 
антителоларга мунтазам текшириб ту-
рилади. Қони резусманфий биринчи 
марта ҳомиладор бўлган аёлларга аборт 
қилдириш тавсия этилмайди.