O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭПАМИНОНД (Ератетопйаз) (мил. 
ав. тахм. 418—362) — юнон саркардаси 
ва сиёсат арбоби. 4-асрнинг 70—60-й.
ларида (Фивада 379 йилдаги демократик 
тўнтаришдан сўнг) Пелопид билан бирга 
Фива давлати ва демократик асосларда 
қайта вужудга келган Беотия иттифоқини 
бошқарган. 371 йил қўшинни сафлаш-
нинг янги усули («қийшиқ саф»)ни 
қўллаб Левктра жангида спарталиклар 
устидан ғалабага эришган, сўнгра беоти-
яликларнинг Пелопоннесга бир неча бор 
қилган ҳужумлари (370/369 Пелопид би-
лан, 369, 367 ва 362)га раҳбарлик қилган. 
Мантинея яқинидаги сўнгги жангда Э. 
ғалаба қозонган бўлсада, ўзи оғир ярадор 
бўлиб, сўнг вафот этган. 
ЭПЕЙРОГЕНЕЗ 
(юн. 
ерецоя 
— қуруқлик и ...генез), эпейрогеник 
ҳаракатлар — Ер пўстининг катта 
қисмини структураси ўзгармаган ҳолда 
аста-секинлик билан асрлар давомида 
кўтарилиши ва чўкиши. «Э.» термини 
1890 йилда америкалик геолог Г. Жиль-
берт томонидан киритилиб, уни орогенез 
терминига қарама-қарши қўйилган. 
ЭПИ... (юн. — устида, устидан, ёнида, 
орқасида) — ўзлашма қўшма сўзларнинг 
биринчи қисми; бирор нарсанинг устида, 
бирор нарсанинг ёнида жойлашган, би-
рор нарсадан кейинги каби маъноларни 
билдиради (мас, эпиграмма, эпидермис, 
эпикриз, эпилог).
ЭПИБЛЕМА (юн. — қоплоғич, 
қоплаш), ризодерма — илдизнинг бир 
қават жойлашган ҳужайралардан иборат 
бирламчи сўрувчи тўқимаси. Ўсадиган 
илдизда дерматоген ҳисобидан ўсиш 
конуси яқинида ҳосил бўлади. С. 
ҳужайралари (трихобластлар) илдизнинг 
шимувчи қисми юзасини кенгайтира-
диган ўсимталар — илдиз тукчалари-
ни ҳосил қилади; ўсимликни тупроқда 
ушлаб туради; шунингдек, тупроқдаги 
моддаларга таъсир қиладиган бир қанча 
органик кислоталар ажратади. Э. ил-
дизнинг моддаларни тупроқдан тан-
лаб сўриб оладиган дастлабки тўсиқ 
тўқимаси ҳисобланади. Э. қисқа яшайди; 
унинг ўрнига ўсаётган илдизда Э.нинг 
янги қисмлари пайдо бўлади.