O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭЛЕКТР АЛОҚА — ахборотлар 
(нутқ, ҳарфрақамлар, тасвир ва бошқалар) 
сим ёки радиосигналлар орқали электр 
сигналлари тарзида ҳамда оптик алоқа 
тизими ёрдамида узатиладиган алоқа. 
Сигналларни узатиш усулига қараб, сим-
ли алоқа ва радио алоқа; узатиладиган 
ахборотларнинг турига қараб, телефон 
алоқа, телеграф алоқа, факсимил алоқа, 
бир вақтнинг ўзида нутқий ва тасвирий 
ахборотларни сақлайдиган ва узатади-
ган видеотелефон алоқа ва бошқаларга 
бўлинади. Узатувчи ва қабул қилувчи 
пунктлар орасида Э.а. ўрнатиш учун уза-
тувчи ва қабул қилувчи аппаратлар, алоқа 
канали, коммутация тизими қурилмалари 
қўлланади. Узатувчи аппарат сигналлар 
(нутқлар, телеграмма матни белгилари, 
перфорацион ленталарга ёзилган белги-
лар ва бошқалар)ни электр сигналлари-
га айлантиради. Қабул қилувчи аппарат 
қабул қилинган электр сигналларини 
қайта эшиттириш учун қулай шаклга кел-
тиради (яна қ. Телеграфия, Телевидение, 
Фототелеграф алоқа).
ЭЛЕКТР АППАРАТЛАР — турли 
қурилмалар, машиналар, механизмлар 
ва бошқаларнинг электр ва ноэлектр 
параметрларини ўзгартириш, ростлаш, 
ўлчаш, назорат қилиш ҳамда уларни 
ортиқча кучланишлардан ҳимоя қилиш 
учун мўлжалланган электр қурилмалар. 
Вазифасига кўра, коммутацион, ишга 
туширувчиростловчи, ростловчи, чеклов-
чи, ўлчовчи, назорат қилувчи турларга 
бўлинади. Иши қандай физик ҳодисага 
асосланганлигига қараб, Э.а.ни электро-
магнит, иссиқлик, индукцион ва бошқалар 
турларга ҳам бўлиш мумкин. Баъзан, 
бир аппаратнинг иши бир неча физик 
ҳодисаларга асосланган бўлади. Автома-
тик ва ноавтоматик Э. а. ҳам фарқланади. 
Э. а. жумласига бошқариш кнопкалари, 
рубильниклар, ажраткичлар, виключа-
теллар (коммутацион Э.а.), контакторлар, 
контроллёрлар, магнитли ишга тушир-
гичлар, реостатлар ва бошқалар (ишга 
туширувчиростловчи Э.а.), ростлагич-
лар, стабилизаторлар ва бошқалар (рост-
ловчи Э.а.), электр реакторлар, эрувчан 
сақлагичлар, разрядниклар ва бошқалар 
(чекловчи Э.а.), ток трансформаторлари, 
кучланиш трансформаторлари (ўлчовчи 
Э.а.) ва бошқалар қурилмалар киради. 
Э.а. электр тармоқларини ҳимоя қилиш 
тизимларида, ишлаб чиқариш жара-
ёнларида қўлланиладиган ишга туши-
ришростлаш қурилмаларида, транспорт 
воситаларида, автоматика ва телемеха-
ника тизимларида, алоқа, радио ва теле-
видение тармоқлари ва бошқалар кўп 
соҳаларда ишлатилади.