O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭШАКШЎРА, 
мачин— 
гултожихўроздошларга мансуб бир йил-
лик бегона ўт тури. Пояси тик, тукли, 
шохланиб ўсади, бўйи 20—75 см. Барги 
тухумсимон, ўткир учли, банди узун. Гул-
лари бир жинсли, гулқўрғони 5 бўлакли, 
оталик ва оналиги бир ўсимликда. Ме-
васи бир уруғли, тухумсимон халта-
ча. Уруғи қора ялтироқ, силлиқ. Июнь 
— июлда гуллайди, июль—сентябр да 
уруғлайди.
Бир туп ўсимлик 500 минг ва ун-
дан ортиқ уруғ беради. Ариқ бўйи, боғ 
ва экинзорларда, партов ерларда кенг 
тарқалган. Асосан, чопиқталаб экинлар 
орасида кўп учрайди. Э. бошқа бегона 
ўтларга қараганда кечроқ униб чиқади.
Кураш чоралари: экин қатор оралари-
даги Э. культивация қилиниб, эгат усти-
дагилари гербицид сепиб йўқотилади; 
экин экишдан аввал ёки экиш вақтида 
ерга трефлан ёки прометрин, котофор 
сингари гербицидлар солинади.
ЭШАКҚУРТЛАР 
— 
енгоёқли 
қисқичбақасимонлар туркумига мансуб 
умуртқасиз ҳайвонлар; кенжа туркум. 
1000 га яқин тури маълум. Ҳамма ерда 
тарқалган, нам ва илиқ ҳамда қуруқ ер-
ларда яшайди. Э., айниқса, тропик ва суб-
тропик мамлакатларда кўп. Россия, Ўрта 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
273
Осиё, Кавказ, Қримда ҳам учрайди. Та-
наси 1—50 мм, бошида узун антеннала-
ри ва калта антеннуллалари бор. Кўкрак 
оёқлари 7 жуфт ва бир шохли бўлиб, 
улар ёрдамида ҳаракатланади. Қорин 
оёқлари 5 жуфт, бир шохли. Юраги қорин 
қисмида, айрим жинсли, уруғланиши 
ички (баъзи турларида гермафродитизм 
кузатилади). Кўп турлари ер устидаке-
мирувчилар уяси, чумоли ва термитлар 
инида, ғорларда, баъзилари эса, сувда 
яшайди. Органик чириндилар билан ози-
кланади. Баъзи маданий ўсимликларга 
зарар, тупроқ ҳосил бўлишида иштирок 
этиб, фойда келтиради.
Кураш чоралари: инсектицидлар се-
пиб йўқотилади.