O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭШИТИШ АППАРАТЛАРИ — то-
вушни кучайтириб берадиган асбоблар. 
Эшитиш пасайганда, карликда ишла-
тилади (қ. Карлик). Ҳоз. замон Э.а. то-
вушни қучайтириб беришга асосланган. 
Э.а. микрофон, товуш кучайтиргич ва 
телефондан иборат. Товушни бевоси-
та суяк орқали ўтказиб бериш учун 
қулоқ орқасига телефон ёки товушни 
ҳаво орқали ўтказиб бериш учун ташқи 
эшитув йўлига махсус мослама тиқиб 
қўйилади. Эшитув аъзосининг товуш 
қабул қилувчи ёки товушни ўтказиб 
берувчи қисми зарарланганига қараб, 
унга лойиқ Э.а. буюрилади. Э.а.нинг 
қўзойнакка ўхшаш, шунингдек, чўнтакда 
турадиган хиллари бор. Э.а.дан фойда-
ланганда кўпинча эшитиш, хусусан, нутқ 
бир қадар яхшиланади.
Бу аппарат нутқнигина эмас, балки 
бинодаги бошқа товушларни ҳам қўшиб 
қучайтиради. Шунинг учун қулоғи оғир 
бемор ўзи учун янги бўлиб туюлган то-
вуш шароитига бирданига қўника ол-
майди. Э.а.га ўрганган киши нутқни бе-
гона товушлардан ажратиб, яхши қабул 
қилади, баланд товушларга чидами ор-
тади. Бемор тавсия этилган бир нечта 
машқларни бажарганидан кейингина 
Э.а.дан фойдаланиши мумкин. Машқ 
аввал тинч хонада ёлғиз бир киши би-
лан, кейин шовқинли ерда, сўнгра эса 
кўпчилик орасида гаплашиб ўтказилади. 
Э.а. техник жиҳатдан носоз бўлиб, 
нутққа бегона шовқинлар қўшилиб кетса 
ёки қитирласа, бунда бемор тез толиқади, 
қулоғи шанғиллайди, боши оғрийди. Э.а. 
оториноларинголог (ЛОР) врач тавсияси 
билан махсус эшитув протези тайёрлаш 
здларида танланади.
ЭШИТИШ ОРГАНЛАРИ, эшитиш 
аъзолари — одам ва ҳайвонлар сезги ор-
ганлари. Асосий қисми товушни қабул 
қилишга ихтисослашган рецепторлар 
ҳисобланади. Умуртқасиз ҳайвонлар ора-
сида ҳақиқий Э.о. фақат ҳашаротларда 
ривожланган; кўпинча илк сезги, яъни 
тимпанал 
(тўғриканотлилар, 
чала 
қаттиққанотлилар, капалаклар), баъзан 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
276
хордотонал, жонстон ва бошқалар ор-
ганлардан иборат. Тимпанал органлар 
оёқларда, қорин ёки кўкракда бўлиб, 
улар трахеялар ёки ҳаво бўшлиқлари би-
лан боғланган кутикуляр (қ. Кутикула), 
яъни ногора пардадан унга бириккан ёки 
трахеялар билан боғланган хордотонал 
сенсиллалардан иборат. Жонстон орган 
эса чивинлар мўйловининг 2бўғимида 
жойлашган. Юксак ривожланган судра-
либ юрувчилар (мас, тимсоҳлар)да илк 
бор ноғора парда билан қопланган мах-
сус тери бурмалари шаклидаги ташқи 
қулоқ пайдо бўлади. У ноғора пардани 
ҳимоя қилиб туради. Ташқи қулоқ ай-
рим қушларда ҳам бўлади. Қуруқликда 
яшайдиган ҳайвонларнинг сувда яшашга 
ўтиши билан ташқи қулоқ (китсимонлар, 
куракоёқлилф); айрим ҳолларда эса ўрта 
қулоқ ҳам редукцияга учрайди (дельфин-
лар). Яна қ. Қулоқ, Эшитиш.