O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭМИССАР (лот. — вакил) — бир 
давлат томонидан бошқа бир давлатга 
муайян (одатда, махфий) топшириқ билан 
юбориладиган шахс, агент. Э. миссияси, 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
125
одатда, расмий характерга эга бўлмайди.
ЭМИССИЯ (лот. — чиқармоқ, ишлаб 
чиқармоқ) — муомалага банк билетла-
ри, барча шакллардаги пул белгилари ва 
қимматли қоғозлар чиқариш. Пул Э.сини 
давлатнинг марказий (эмиссия) банклари 
амалга оширади. Пул Э.си пул белгила-
рини босиб чиқаришнигина эмас, муо-
маладаги нақд ва нақд бўлмаган пул мас-
сасининг кўпайишини ҳам билдиради. 
Қимматли қоғозларни давлат, банклар, 
акциядорлик 
жамиятлари 
чиқаради. 
Муомалага пул ва қимматли қоғозлар 
чиқарган ҳар қандай орган ёки ташкилот 
(давлат банки, молиякредит муассасаси, 
корхона, компания) эмитент деб номла-
нади. 
ЭМЛАШ, вакцинация — одам ва 
ҳайвонларда инфекцион касалликлар 
юқишининг олдини олиш усули, бунда 
организмга вакциналар, иммун зардоблар 
ёки гаммаглобулин юбориб, сунъий фаол 
ёки пассив иммунитет ҳосил қилинади. 
Сунъий фаол иммунитет ҳосил қилиш 
учун одам вакциналар билан эмланади, 
бунда организмда юборилган вакцина 
таркибидаги антигенларга қарши фаол 
иммунитет ривожланади.
Э.да вакциналарни тери устига, тери 
остига, мускул орасига, бурун ва оғиз 
орқали юбориш мумкин. Вакциналар 
билан Э. жадвали ҳар хил: бир маротаба, 
икки, уч маротаба ва ҳ.к. Сунъий фаол 
иМмунитет иммунизация тугаганидан 
сўнг 2—3 ҳафта ўтгач пайдо бўлади ва 
ойлаб, ҳатто йиллаб сақланиб қолади. 
Такрор Э. (иммунитет даражаси сусай-
ганда) ревакцжация деб аталади.
Сунъий пассив иммунитет организм-
нинг ҳимоя фаолиятини ошириш, кўзда 
тутилган тегишли юқумли касалликка 
қарши чидамлилик ёки бошланган ка-
салликнинг кечишини енгиллаштириш 
мақсадида қилинади. Вир қанча юқумли 
касалликлар (одамларда гепатит В, сил, 
бўғма, қоқшол, кўкйўтал, қизамиқ, теп-
ки, полиомиелит; ҳайвонларда бруцел-
лёз, қутуриш, ўлат, оқсим ва бошқалар)га 
қарши режали равишда; айрим юқумли 
касалликлар (грипп, ич терлама, куйдир-
ги, туляремия ва бошқалар)га қарши эса 
эпидемиологик зарурият бўйича эмлана-
ди (қ. Иммунопрофилактика).
Э. поликлиникаларда ёки Э. марказла-
рида махсус тайёрланган тиббиёт ходими 
томонидан врач назоратида ўтказилади. 
Болани Э.дан аввал унинг гавда ҳарорати 
ўлчанади ва қандай касалликлар билан 
оғриганлиги сўраб суриштирилади; врач 
болани синчиклаб текшириб, уни Э. мум-
кин ёки мумига эмаслигини аниқпайди. 
Юрактомир, марказий нерв системаси 
касалликларидан тузалган ёки сурунка-
ли касалликлари бор болалар тегишли 
мушассислар кўригидан ўтганидан сўнг 
эмланиши лозим. Бола эмланганда баъ-
зан кучли реакция юзага келади, шунинг 
учун эмлангандан кейин у маълум бир 
вакт давомида врач назорагада бўлиши 
керак.
Э. маҳаллий ва умумий таъсир 
кўрсатиши, яъни эмланган жой сал 
қизариши, шишиши, оғриши, ҳарорат 
кўтарилиши ва умумий дармонсизлик ку-
затилиши мумкин. Эмланган бола жуда 
безовталанса, қаттиқ иситмаласа дарҳол 
врачга мурожаат қилиш зарур.
Болалар ёки катталарнинг эмланган-
лиги ҳақидаги маълумотлар уларнинг 
тиббий ҳужжатига қайд этилади. Ота-
оналар боласига қандай Э. ўтказилганини 
ва қайсилари қачон қилиниши кераклиги-
ни яхши билишлари, шунингдек, Э.нинг 
белгиланган муддатда ўтказилишига 
амал қилишлари зарур, чунки ўз вақтида 
ўтказилган Э. жуда яхши наф беради.
Ҳоз. республикамизда кўпгина оғир 
кечувчи юқумли касалликларга қарши 
режали равишда ва эпидемиологик 
ҳолатларга қараб болалар ва хавфли 
гуруҳга кирувчи катта кишилар давлат 
томонидан бепул эмланади. Ўтказилган 
чоратадбирлар 
туфайли 
Ўзбекистон 
ҳудудида шол касаллиги охирги йиллар-
да қайд этилмаяпти, шунингдек, бўғма, 
қизамиқ, тепки, гепатит В касалликлари 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси