O’zbek tilidan ma’ruzalar to’plami 1- qism

2. Tovush tushishi
3. Tovush ortishi ham yozuvda, ham talaffuzda
4. Singarmanizm
5. Assimilatsiya 6. Dissimlatsiya
7. Metateza 8. Tallaffuzda tovush ortishi
Faqat talaffuzda

Tovush almashinishi
Asosga qo’shimcha qo’shilish natijasida asos yoki qo’shimcha tarkibida bir tovush boshqa tovushga almashadi.
1. a unlisi bilan tugagan fe’llarga - v,- q,- qi qo‘shimchalari qo‘shilganda a unlisi o ga almashadi
Masalan:sina=sinov, so‘ra=so‘roq, tira=tiroq, sayra= sayroqi, qiyna=qiynoq, sayla=saylov, alda=aldov, o’yna=o’ynoqi, bo’ya=bo’yoq, qayna=qaynoq, yig’la=yig’loqi
2. i unlisi bilan tugagan fe’llarga qo‘shilgan - v,- q qo‘shimchalari I unlisini u ga aylantiradi.
Masalan:sovi>sovuq, to‘qi> to‘quvchi, o‘qi>o‘quv.
Lekin og‘riq, iliq, qaviq so‘zlarining o‘zagidagi io‘zgarmaydi.
3. Bir so’ziga –ta, -tadan qo’shimchasi qo’shilsa, r-t ga aylanadi.
Bir+ta= bitta, bittadan
4. –illa qo‘shimchasi orqali taqlidiy so‘zlardan fe’l yasalganda (taqilla, chirilla kabi) asos so‘z tarkibida v yoki u tovushi bo‘lsa, bu qo‘shimcha –ulla tarziga aylanadi: gurulla, shovulla, lovulla, gursulla, vovulla
5. o tovushi bo’lgan otlarga –a, -la, fe’l yasovchi qo’shimcha qo’shilsa, o tovushi a tovishiga aylanadi.
Yosh+a=yasha ong+la= angla
6. –a(r) qo’shimchasi orqali hosil bo’lgan fe’lga -ma bo’lishsiz shakllari qo’shilsa r-s ga aylanadi.
Qolar=qolmas borar=bormas, ketar=ketmas, yurar=yurmas
7. u tovushi bo’lgan fe’llarga –im so’z yasovchi qo’shimcha qo’shilsa –im =-um ga almashadi.
Tuzmoq+im= tuzum unmoq+im+ unum uymoq+im+ uyum
(tizim, unim, uyim= egalik qo’shimchasi mavjud)
8. u tovushi bo’lgan fe’llarga –indi so’z yasovchi qo’shimcha qo’shilsa –indi =-undi ga almashadi
Kuymoq+indi=Kuyundi yuv+indi=yuvundi (kuyindi, yuvindi)
9. —k, q (jarangsiz)bilan tugagan so‘zlarga egalik qo‘shimchalari qo‘shilganda «k»undoshi g ga, q undoshi esa g‘ ga almashadi. ohak> ohagi, bek > begi, tayoq > tayog‘i, yo‘q > yo‘g‘I, elak>elagim, bilak> bilagi, tilak>tilagimiz, bek>beging, keraklik> kerakligingiz, taroq>tarog’I, bo’yoq> bo’yog’I, sanoq> sanog’I, so’roq>so’rog’im,