O’zbek tilidan ma’ruzalar to’plami 1- qism

Sifat sinonimlar Fe’l sinonimlar Ot sinonimlar

Gavdali, jussali, Gangimoq, dovdiramoq, Kishi, odam,

barvasta, norg‘ul, esankiramoq, kalovlanmoq, shaxs, fuqaro,
barzangi talmovsiramoq banda, inson

.A. Hojiyevning «O‘zbek tili sinonimlarining izohli lug‘ati» muallifi.

Sinonimini toping. Ozod, rost, soqchi, mashaqqat, g‘amgin, tanti, ittifoq, ayovsiz, asil, va’dalashmoq, vaqt, dang‘illama, yorug‘, istamoq, ixlosmand.
Qo‘SHIMCHALAR MA’NODOSHLIGI
Ba’zan ma’lum bir so‘z yasash ma’nosini ifodalash uchun birdan ortiq qo‘shimchalardan foydalanishga to‘g‘ri keladi. Masalan, -li qo‘shimchasi o‘rniga -kor, -dor, bo-, ba-, ser-, bar- qo‘shimchalarini qo‘llash mumkin:
itoatli — itoatkor shirali — shirador savlatli — basavlat
sutli — sersut obro‘li — boobro‘ vaqtli-barvaqt
Shuningdek, -chi o‘rnida, -shunos, -kash, -kor;
-siz o‘rnida esa be-, no- old qo‘shimchalarni qo‘llash kuzatiladi.
adabiyotchi — adabiyotshunos aravachi — aravakash g‘allachi — g‘allakor
hayosiz — behayo o‘rinsiz — noo‘rin
Hamma holatlarda ham yuqoridagicha ma’nodoshlik yuzaga kelaver­maydi. Masalan, nodavlat tashkilotlari deyish o‘rniga bedavlat tashkilotlari deyilsa, uslubiy g‘alizlik yuzaga keladi.
Demak, qo‘shimchalardagi ma’nodoshlik nutqning muayyan davrdagi me’yorlari asosida yuzaga keladigan til hodisasi sanaladi.
Test. –li qo’shimchasi qaysi so’zda –kor qo’shimchasi bilan sinonim bo’la oladi.
A) yurak B) kuch C) itoat D) maza
Iboralar sinonimligi
Iboralarning miqdori turlicha bo’ladi, ammo ularning ma’nasi bir so’zga teng bo’ladi.
1. O’g’zi qulog’ida. Boshi ko’kka etdi. Kayfi chog’. Tanasiga sig’may ketdi. (xursand)
2. Yerga ursang ko’kka sapchiydi. Qoni qaynagan. Tegirmonga tushsa butun chiqadi. (sho’x)
3. Ko’zi to’rt bo’lmoq. Toqati toq bo’lmoq. Sabr kosasi to’lmoq. (kutmoq)
4. Yaxshi ko’rmoq . Ko’ngil bermoq. Yurakdan urmoq. Kompot bo’lmoq (sevmoq)