O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

Savol va topshiriqlar

1. Hozirgi o‘zbek adabiy tilida qo‘llanilmaydigan so‘z va qo‘shimchalarni aniqlang.

2. Hozirgi o‘zbek adabiy tilidan farqli tomonlarning mavjudlik sababini tushuntiring.
3. Matn o‘zbek tilining qaysi davriga oidligini ayting. Matn qaysi asardan olingan, uning muallifi kim?
o‘ZBEK ADABIY TILINING TARAQQIYOT BOSQICHLARI


6-dars. QADIMGI TURKIY TIL


Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad: o‘quvchilarning ongida o‘zbek tili tarixi va uning taraqqiyot bosqichlari yuzasidan bilim va malakalar hosil qilish;
b) o‘quvchilarni tilimiz tarixiga hurmat ruhida tarbiyalash.


1-topshiriq. Matnni o‘qing, unda ilgari surilgan fikr haqida bahs uyushtiring.


O‘tmishini unutgan xalq qullikka mahkumdir

Har bir xalq hozirgi darajasiga yetgunga qadar juda katta taraqqiyot bosqichini bosib o‘tgan. Bundan o‘zbek xalqi ham mustasno emas.

Markaziy Osiyo hududlarida azaldan yashab kelgan o‘g‘uz, qipchoq, uyg‘ur, nayman, uyshin, barlos, yuz, qirq, ming kabi ko‘plab qabilalar o‘zbek xalqining shakllanishida muhim o‘rin tutgan.
Otashzabon shoir Turdi Farog‘iy:

Tor ko‘ngullik beklar, «man-man» demang, kenglik qiling,

To‘qson ikki bovli o‘zbek yurtidir, tenglik qiling, —

deb yozganida o‘zbek xalqining tashkil topishida 92 urug‘ vakillari ishtirok etganligini nazarda tutgan edi.

Darhaqiqat, O‘zbekistonning qayeriga borsangiz, darxon, kenagas, jaloyir, bahrin, nayman kabi joy — urug‘ nomlariga duch kelishingiz mumkin. Bu nomlar shu joylarda muayyan qabila vakillarining yashab o‘tganligidan aks sado berib turadi.
Birgina «qipchoq» atamasini olib ko‘raylik. Qipchoqmahalla, Qipchoq­qishloq, Qipchoqovul, Qipchoqariq singari nomlar har bir tumanda, hatto har bir jamoa xo‘jaligida mavjud. Bu nom o‘zbek xalqining shakllanishi­da qipchoq qabilalarining munosib o‘rin tutganligidan dalolat berib turibdi. Bu gapni o‘g‘uz, qorluq-chigil-uyg‘ur qabilalariga nisbatan ham aytish mumkin.
Naql qiladilarki: «O‘tmishini unutgan, avlod-ajdodlarini bilmagan kimsalarning quldan farqi yo‘q». Aziz o‘quvchi! Xalqimizning kechmishini, uning tarixini puxta bilib olishga intiling. Zotan, kelajak Sizdan shuni talab qilmoqda.