O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

2-topshiriq. «Kultegin», «Bilga xoqon», «To‘nyuquq bahodir» kabi yodgorliklarning tili to‘g‘risida fikr yuriting. Ulardagi holatni bugungi tilimizga solishtiring va farqli jihatlarini toping.
3-topshiriq. Mahmud Koshg‘ariyning «Devon-u lug‘otit-turk» asaridan olingan «Uma kelsa, qut kelur», «Kuzaku uzun bo‘lsa, alik kuymas» maqollaridagi tagiga chizilgan so‘zlarni izohlang.

Jamiyat oilalardan tashkil topganidek, tillar ham turli-tuman oilalarga bo‘linadi. Til oilalari shu oilaga asos bo‘lgan til nomi bilan yuritiladi. O‘zbek, uyg‘ur, qirg‘iz, qozoq kabi tillarning turkiy til deyilishiga sabab shuki, ularning hammasi qadimgi turkiy tildan ajralib chiqqan.

Demak, hozirgi barcha turkiy tillar (o‘zbek, uyg‘ur, qirg‘iz, qozoq, turkman, ozarbayjon, usmonli turk, tatar, xakas, yoqut va boshq.) uchun qadimgi turkiy til umumiy til (bobo til) sanaladi.

Hozirgi turkiy tillarning shakllanish tarixini ko‘pchilik olimlar bir necha davrlarga bo‘ladilar. 1. Oltoy davri. 2. Eng qadimgi turk davri. 3. Qadimgi turk davri. 4. O‘rta turk davri (hozirgi barcha turkiy xalqlar va ular tillarining shakllanishi hamda rivojlanishi davri) va boshqalar.

Mutaxassislarning fikricha, turkiy tillar qadimda mo‘g‘il va tungus-manjur tillari bilan birgalikda bitta oilani tashkil etgan va bu til oltoy tili deb atalgan. Keyinchalik oltoy tili tarmoqlanib ketgan. Afsuski, bu davrdan xabar beruvchi yozma yodgorliklar bizgacha yetib kelmagan, lekin qadim-gi turkiy til davriga oid bir qancha yozma manbalarga egamiz. Urxun-enasoy, uyg‘ur (qisman moniy), sug‘d yozuvlari shular jumlasidandir. Mazkur yozuvlar hozirgi turkiy tillarning barchasi uchun umumiy sanaladi.


33-mashq. Gaplarni o‘qing. Ularni bir-biriga solishtirib, farqli jihatla-rini toping.

Biz qo‘rqmadimiz, sungusdimiz — Biz qo‘rqmadik, jang qildik. Neke qorqurbiz — Nimadan qo‘rqamiz. Turk budun yoq bolmazun! Bodun bolsun! — Turk xalqi yo‘q bo‘lmasin! Xalq bo‘lsin!