O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

222-mashq. Quyida berilgan ko‘chirma gaplarning tinish belgilarini qo‘yib, ko‘chiring.

1. Yo‘q dedi Matluba ukamnikiga boraman. Sen ham yura qol, joyi bemalol. 2. Voy opa, qarang, bir qarang dedi Nazmi shoxlari chiqibdi. 3. Boya nima deding dedi Sarvar uning pichingini tushunmaganday, — odamni isnodlarga qoldirasiz dedingmi? Men futbolni ko‘rmay shu gapingni o‘ylab o‘tirdim. 4. Eshikni yoping dedi Nafisa zarda bilan. 5. Тuhmatmi? Mana bu ham tuhmatmi? Matluba shunday deb sumkasidan xatni chiqarib uzatdi. 6. Bu ... Тursunali akamning xatlari-ku? Dedi Nafisa ajablanib. — Sizga kim berdi. 7. Agar ishonmasangiz, dedi Nafisa kundoshiga tik qarab, turmaga borib kelamiz. O‘zlaridan so‘raymiz. (Т. Malik)

223-mashq. Berilgan mashqdan ko‘chirma va muallif gapini aniqlang. Har bir gapni yozgandan so‘ng uning chizmasini chizing.

1. «Bor dadangga chop! — dedi shoshib-qishloqdan do‘stlaringiz keldi», — degin. 2. «Yur, bolam, senga bitta muzqaymoq olib beray!» — dedi to‘satdan. 3. A’zam aka oldin astoydil xafa bo‘ldi, keyin: «Ha, mayli, yo‘qqa chora ham yo‘q-da! — dedi. 4. Inobat go‘yo Ertayevning gapini eshitmaganday, birinchi unga yuzlanib: «Nega bunday deysiz, Umarov aka, – dedi sekin, — unisiyam kerak, buni­siyam». 5. «Bir jihatdan Inobatxon haq, Erkinjon», — dedi u jiddiy. 6. Ha, o‘sha kecha Muyassar uni ayamadi: «Axir ...handalak bo‘lsayam... Barchaning mulki-yu nega buni o‘ylamading?» — degan gapni takrorlayverib, o‘lganning ustiga chiqib tepganday qildi. 7. Ertayev: «Mayli, mayli, buni keyin gaplashamiz», — dedi kulib. 8. Mashrab esa: «Bo‘lmasa, nima qilaylik?» — dedi titrab. 9. Yigitlarning oldiga savol-javob qog‘ozini surib qo‘yarkan, kulib dedi: «Marhamat tabarruk qo‘llarini qo‘ysinlar!» (O. Yoqubov)

224-mashq. Quyidagi ko‘chirma gaplarga muallif gapi qo‘shib, ko‘chirma gaplar tuzing. Ko‘chirma gap muallif gapidan oldin, keyin, uning o‘rtasida va ikki tomonida kelsin. Тinish belgilariga e’tibor bering.

1. «Aql pinhon hamda zohir olam u». (Jaloliddin Rumiy) 2. «Za­ko­vat bilimning tarjimoni til». (A. Navoiy) 3. «Himmat hamma narsadan yuqori turadi. Adl binosi hech vaqt vayron bo‘lmaydi». (Suqrot) 4. «Bolalarim, yoshlikni g‘animat biling, faqat o‘yin, kulgi, kayf-safo bilan yoshlik davrin­gizni zoye etmang». (Xurramiy) 5. «Maishatga yetarli mol-u davlatga ega bo‘lgan kishi undan ortiqchasini talab qilmasin, chunki uning poyoni yo‘qdir». (Arastu) 6. «Hasadchi o‘z hasadi ta’siridan bir kun o‘zi halokat chuquriga yiqiladi». (Husayn Voiz Koshifiy) 7. «Har bir kishining so‘zi — o‘z fazilatlarining dalili va aqlining tarjimonidir». (Xoja Ahmad) 8. «Doimo to‘g‘ri so‘zladim, omonatga xiyonat qilmadim, ma’nosiz, behuda so‘zlar so‘zlashdan chekindim». (Luqmoni Hakim)