O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

O‘ylang: Nutqimizda ko‘chirma gaplardan foydalanish nima uchun kerak?
Тayanch tushunchalar: ko‘chirma gap, muallif gapi.
Keltirilgan maqolning ma’nosini izohlab bering, so‘ngra undan ko‘chirma gapli qo‘shma gap hosil qiling.
Odobning boshi – til.


217-mashq. Uyga topshiriq. Ko‘chirma gap ishlatilgan she’riy parcha­lardan misollar yozing.


218-mashq. Monolog shaklidagi ko‘chirma gaplar nutqimizda ko‘p ishlatiladi. Shuning uchun Siz ham «Nega yerga qaraysiz, Ra’no?» mavzu­sida ko‘chirma gapli matn tuzing. Matnga «Mehrobdan chayon»ni asos qilib oling.


219-mashq. Quyidagi nutq fe’llarini qatnashtirib, ko‘chirma gaplar hosil qiling: demak, aytmoq, deb qichqirdi, deb aytdi, deb pichirladi, deya iltijo qildi, deb yolvordi, so‘radi.


220-mashq. O‘qing. Muallif va ko‘chirma gaplarni aniqlang.

OZ ISHLA, SOZ ISHLA

Kunlardan bir kuni bir mutakabbir o‘rgimchak ipak qurtiga: «Men Senga juda achinaman, bir ozgina ipak uchun shosh­mas­dan ishlab ko‘p vaqt sarf etasan. Mana, menga qara, tez-tez ishlab ozgina vaqt ichida bu devorning boshidan oyog‘igacha to‘r o‘rab bitirdim. Menga o‘xshab shoshib-pishib to‘r o‘rasang bo‘lmaydimi? — dedi. Ipak qurti unga: «Тo‘g‘ri, ishda sur’at, tezlik kerak, lekin sen singari apil-tapil ishlashdan foyda chiqmaydi, shuning uchun to‘ring hech qimmatga ega emas, mening to‘rim esa juda qimmatli to‘r, — deb javob berdi.

Hissa: Shoshma-shosharlik bilan ishlashdan hech foyda hosil bo‘lmaydi. Ishning soniga emas, sifatiga diqqat qilish lozim. «Oz ishla, soz ishla» deb bekor aytmaganlar.
Bayt:
Shoshqaloqlik niholin o‘tqazsang,
Bergusi meva pushaymonlik.
(«Durdonalar xazinasi» dan)


221-mashq. Suqrot hakimning quyidagi hikmatlarining mag‘zini chaqing. Muallif gapini oldin, keyin, o‘rtasida keltirib ko‘chiring.

Suqrot hakim aytadi: «Тakabburlik va zulm — ulug‘likning ofati, muloyimlik va tavoze’ — insonning ziynati, sharm-hayo uning go‘zal, yoqimli libosidir».

Me’yorni ko‘p buzar odam bolasi.
Uning kattasidan kichigigacha
Arziydi jazoga tortilsa dangal.
U — aybdor.
U «me’yor bo‘lsin» deydi-yu,
Aslo o‘z gapiga qilmaydi amal.