O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

185-mashq. Bog‘langan qo‘shma gaplardagi bog‘lovchi vosi­ta­lar­ni aniqlang, ularning qanday sintaktik va uslubiy vazi­fa bajarganligini izohlang.

1. Sarbon shundog‘ dedi-da, quchog‘ini ochib Abu Bakr Kalaviy tomon kela boshladi.

2. Тo‘lagan ro‘molchasini cho‘ntagidan oldi va boshqatdan qatladi-da, yana cho‘ntagiga solib qo‘ydi.
3. Bosqinchi amirlarning nazarlari ochligiga yarasha ko‘ngillari ham tor bo‘lganligidan, sovg‘a-sovrun yo‘sinda ularga bergan har xil tansiq mollar ko‘zlariga ko‘p ko‘rindi va Movarounnahrni talash niyatidan qaytdilar.
4. Uzun bir yog‘och topdi-da, asta olmani o‘ziga tomon «hayday» boshladi, ammo olma quvlik qilib yigitni aldar, yog‘och uchi tegishi bilanoq suvga bir sho‘ng‘ib yana «qochib» qolardi.
5. Yo‘q, faqat meni bilishmaydi, lekin boshqalari, jumladan, seni ham, yaxshi bilishadi.
6. Hujrasiga qaytdi-yu, o‘ylay boshladi. (M. Ali)
7. Asalxon e’tibor bilan tingladi-yu, javob berish o‘rniga burnini jiyirib yo‘lida keta berdi.
8. Ko‘p qizlarni ko‘z ostiga olib yuradi-yu, biroq «kamchilik» topib, ayniydi. (H. G‘ulom)


186-mashq. Quyida berilgan matnni davom ettirib yozing. Qo‘shma gaplarni aniqlang, bosh bo‘laklarning tagiga chizing.

O‘z ishiga usta shunday insonlar borki, ularning mahorati, san’atini ko‘rib, beixtiyor kishining havasi keladi, xuddi ularday bo‘lishni orzu qiladi. Тoki insonning faoliyati, mehnati boshqalarga namuna, o‘rnak uchun munosib ekan, bu odam el-u yurt e’zozidan, shogirdlari ixlosidan aslo benasib qolmas...

187-mashq. Ko‘chiring. Qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplar­ni qanday bog‘langanligini izohlang.

1. Baxillik hamma joyda yomonlangandir va dunyo ne’matlari cheksiz emasdir. Rizq izlab juda uzoq ketmoq zaharlidir hamda rizq berguvchi doim tirik va qoimdir.

2. Ey odam farzandlari, men sizlarning amallaringizni hisoblab borib, qiyomat kunida ajrini tamom berurman, bas, har kim yaxshi amal qilgan bo‘lsa, Xudoga hamd aytsin, lekin agar yomon amal qilib borgan bo‘lsa, unda o‘zini malomat qilaversin.
3. Olam bir daryo hamda uning qirg‘og‘i oxiratdir. Ul daryoning kemasi taqvodir.
4. Adovat kishiga uch narsadan yetar: avval kishidan mol-dunyo tama qilmoq bo‘lsa, ikkinchi xaloyiqdan izzat va ikrom tama qilmoq, shuningdek, xalq o‘rtasida ma’qul bo‘lmoqni tama qilmoqdir. («Hadisi qudsiy»dan)