O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

Savol va topshiriqlar

1. Qo‘shma gap deganda nimani tushunasiz?

2. Qo‘shma gap qismlari deganda nimani tushunasiz?
3. Qo‘shma gap qismlari qanday bog‘lovchilar yordamida bog‘lanadi?
4. Qanday qo‘shma gaplar ohang yordamida bog‘langan qo‘shma gaplar sanaladi?
5. Qo‘shma gap turlari, o‘rtasidagi sinonimik munosabatga uchta misol keltiring. Ular o‘rtasida nima uchun sinonimik munosabat borligini tushuntiring.


O‘ylang: Тeng bog‘lanish bilan ergash bog‘lanishning farqli tomonlarini ayting.
Тayanch tushunchalar: qo‘shma gap, qo‘shma gap qismlari ora­sidagi payt munosabati, zidlik munosabati, sabab-natija muno­sabati, sintaktik sinonim.
Quyida berilgan maqol qo‘shma gap bo‘la oladimi? Izohlab bering. Maqolning ma’nosini ham tushuntirib bering.


Qanoat qil, bo‘lsa uyingda yorma,
Aytilmagan yerga suqulib borma.


189-mashq. O‘zingizni sinab ko‘ring. Shu so‘zlar ishtirokida qo‘shma gaplar tuzing.
«M» dan «M» gacha

1. Yelim. 2. Arab harfi. 3. Ish sur’atini belgilovchi mezon. 4. Doim. 5. Aza. 6. Musiqiy atama. 7. Zarur. 8. Yilning ma’lum fasli. 9. Oshkor, ayon, aniq. 10. Dardga davo dori. 11. Vafot etgan. 12. Noaniq. 13. Jazoga hukm qilingan. 14. Bebahra, benasib. 15. O‘qituvchi, ustoz. 16. Azim, ulkan, ulug‘vor. 17. Shakllangan, joylashgan. 18. Mashina, asbob, apparat va shunga o‘xshash narsalarning ichki tuzilishi. 19. Hurmat va ehtiromga sazovor. 20. Eng ko‘p miqdor. 21. Qamariy yil hisobida birinchi oyning nomi. 22. Og‘irlik o‘lchovi. 23. Mahkam.

190-mashq. Quyidagi qo‘shma gaplar tarkibidagi bog‘lovchi vositalarni almashtiring. Hosil bo‘lgan sinonimik gaplarning uslubiy bo‘yog‘ini aniqlang.

1. Zaynab ko‘chani chala-yarim supurib ichkari kirdi-da, eshikni qulfladi. 2. U qo‘lida olib chiqqanini qator turgan axlat to‘la chelaklar yoniga qo‘ydi-da, tez iziga qaytdi. 3. U ketgach, biroz yengillashganday bo‘ldi, ammo bir necha soatdan so‘ng yolg‘izlik zulmati uni battar eza boshladi. 4. Uning vajohatini ko‘­rib, Zaynab cho‘chidi, salom berishni ham unutdi. 5. Zaynab bu xonadonga kam kelgan, ammo har kelganida uyning hasham­lariga, bezaklariga mahliyo bo‘lib boqdi. 6. Kesakpolvon xotinini chaqirib, Zaynabning bir-ikki kun shu yerda turajagini tayinladi va dasturxon atrofidagi suhbat asosan kiyimlar olamidagi yangi­liklarga ko‘chdi. 7. Bir necha nafas shunday turgach, ko‘zlarini ochdi: nur yo‘qolibdi.

(Т. Malik)