Orientirlash burchaklari. Joyda chiziqlar yo’nalishini aniqlash. Reja

Дирекцион бурчаклар. Зона системасида иш олиб борилганда чизиқ йўналишини аниқлашда зонанинг ўқий меридиани асос қилиб олинади ва полигон учларидан ўқий меридианга параллел чизиқлар ўтказилиб, шунга нисбатан чизиқнинг йўналиши топилади. Шунда чизиқ учидан ўқий меридианга параллел ўтган чизиқнинг шимолий йўналишидан соат стрелкаси юрадиган томон бўйлаб берилган чизиққача бўлган горизонтал бурчак дирекцион бурчак бўлиб,  ҳарфи билан белгиланади. Дирекцион бурчак ҳам азимут бурчаги каби 0° дан 360°гача бўлади, яъни 0°<<360°. Кичик жойларда чизиқ азимути ва дирекцион бурчаги бир хил бўлганидан, азимутни дирекцион бурчак деб олинади. Бир йўналишдаги чизиқнинг дирекцион бурчаги чизиқнинг ҳамма нуқтасида бир хил бўлади (4.9-шакл). DC чизиқнинг D, А ва В нуқталаридан Ш_DЖ_D, Ш_АЖ_А ва Ш_ВЖ_В меридианлар ўтказиб, DC чизиқ азимутлари топилган; шаклга кўра: A_DA<.A_B.
D ва В нуқталардан А нуқта меридианига (ўқий меридиан) параллел чизиқлар ўтказилган, яъни Ш₂Ж₂ Ш_АЖ_АШ₁Ж₁.
Шу параллел меридианлар шимолидан DC чизиққача ҳисобланган дирекцион бурчаклар ҳамма ерда бир хилда, яъни _D=_А=_В. Меридианлар яқинлашиш бурчаги ўқий меридиандан шарқдаги (ўнгдаги) нуқтада мусбат (+), ғарбдаги (чапдаги) нуқтада манфий (-) ишора билан олинади. 4.9-шаклдан қуйидаги тенгликни ёзиш мумкин:
А=+, (4.5)
яъни азимут дирекцион бурчакка меридианлар яқинлашиш бурчагининг алгебраик қўшилганига тенг. Бу формула меридианлар яқинлашиш бурчаги ғарбий бўлганда ҳам қўлланилади.





4.9-шакл.

Масалан, D нуқтада _D=125°10',  = -30' бўлса, A_D=125°10'-00°30'=124°40' бўлади.

Тўғри ва тескари дирекцион бурчак. Тўғри чизиқ АВ нинг дирекцион бурчаги _АВ= билан, тескари чизиқ ВА нинг дирекцион бурчаги _ВА=' орасида, 4.10-шаклга кўра қуйидаги муносабатни ёзиш мумкин:
ёки , (4.6)
4
.10-шакл.
яъни тескари дирекцион бурчак тўғри дирекцион бурчакка 180° қўшилганига тенг.