Organik kimyodan maruzalar matni

Toshko'mir va uni qayta ishlash mahsulotlari.

O'zbekistonda katta ko'mir zahiralari mavjud bo'lib, mamlakatimiz ko'mir zahiralari bo'yicha Markaziy Osiyoda ikkinchi o'rinda turadi. Ko'mir Angren, Boysun va Sharg'un ko'mir konlaridan qazib olinadi. Bu konlarning umumiy zahirasi 2 milliard tonnaga yetadi.

Toshko'mirni qayta ishlashning asosiy usuli-kokslash (quruq haydash) usulidir. Kokslashda (havosiz joyda 1000-1200 ⁰C da qizdirish) turli xil mahsulotlar: koks, toshko'mir smolasi, ammiakli suv, koks gazi olinadi. Koks gazining taxminiy tarkibi: 60 % H₂, 25 % metan, 5 % CO, 2 % NO₂, 2 % C₂H₄ hamda 2 % boshqa gazlar.

-5

Koks gazi koks pechlarini isitish uchun ishlatiladi (1m koks gazi yonganda 18000 kJ issiqlik chiqadi), lekin u asosan kimyoviy qayta ishlanadi. Masalan, undan azotli o'g'itlar olish uchun foydalaniladigan ammiak sintez qilish uchun vodorod ajratib olinadi.