Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

ORGANIK BIRIKMALARNING O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI 
Organik birikmalarning o’ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat: 

---

21 
Organik birikmalar tarkibidagi uglerodning xossasi uning D.I.Mendeleyev davriy 
jadvalidagi tutgan o’rniga bog’liq bo’lib, bu xossa uglerod atomining boshqa element atomlari 
bilan kovalent bog’lar hosil qilishi yordamida tushuntiriladi. 
C –
atomlarining o’zi ham o’zaro 
kovalent bog’lar orqali birikib, har xil ko’rinishdagi (chiziqli, tarmoqlangan va yopiq) uglerod 
zanjirlarini hosil qilish xususiyatiga ega. Bunday xususiyat boshqa ba’zi elementlarda ham bor. 
Lekin ular o’zaro birikkanda uzun zanjir hosil qila olmaydi. M-n: 
3 atomli
kislorod, 
4 atomli
azot, 
6 atomli
kremniy va 
8 atomli
oltingugurt o’zaro birikib, qisqa zanjirli birikmalar hosil 
qilishi mumkin. Hozirgi vaqtda 
C –
atomlaridan shunday yuqori molekular moddalar olinganki, 
ularda minglab 
C –
atomlari o’zaro birikkandir. 
Organik birikmalar 400-600 

C da qizdirilganda to’liq parchalanadi yoki 
ko’mirga
aylanadi, kislorod ishtirokida yonadi (ba’zi organik moddalar m-n: 
CCl
4
va shu kabilar bundan 
mustasno), ko’pchilik anorganik moddalar esa yonmaydi.
Organik birikmalar ko’pchilik anorganik moddalardan ionlarga ajralmasligi bilan 
farqlanadi. Chunki anorganik birikmalarning atomlari 
ionli
, organik birikmalarning atomlari esa 
kovalent 
bog’lar bilan bog’langan. Shu sababli organik birikmalar 
noelektrolitlar
hisoblanadi.

Organik birikmalarning atomlari o’zaro kovalent bog’langanligi tufayli reaksiya sekin 

boradi va olinishi kerak bo’lgan modda to’liq hosil bo’lmaydi. Anorganik birikmalarda, odatda, 
reaksiya tez boradi va kutilgan moddalar to’liq hosil bo’ladi. 
Organik birikmalarda