O‘quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022

Temuriylar davlatida fan va rassomlikning rivojlantirilishi.
Temuriylar davrida xattotlik, tasviriy san'at va musiqa 
madaniyati rivoj topdi. Bu sohada Mirali Tabriziy, Shayx Muhammad, 
Junaid Naqqosh, Temuriylar davri xattotligi va naqqoshligi maktabi 
atoqli vakillari: Sultonali Mashhadiy, Abdujamil Kotib, Darvesh 
Muhammad Toqiy, Mirali Qilqalam, Sulton Muhammad Nur va 
boshqalarning ijodi benazirdir. Masalan, nastaliq xatining mislsiz 
ustozi, «Qiblat ul-kuttab» (Kotiblar peshvosi) unvoni sohibi Sultonali 
Mashhadiy 
A.Navoiy 
va 
H.Boyqaroning 
ko‘plab 
bebaho 
qo‘lyozmalarini kitobot holiga keltirishda katta zahmat chekkan. 
Bundan tashqari Nizomiy, Farididdin Attor, Xo‘ja Xofiz, Sa'diy 
Sheroziy, Husrav Dehlaviy, Abdurahmon Jomiy singari mumtoz 
adabiyotimiz daholarining ko‘plab asarlari ham uning betinim sa'y-
harakatlari bilan ko‘chirilib, avlodlarga armug‘on etilgan. 

---

65 
Tasviriy san'atda Shamsiddin Muhammad ibn Abdulhay, Shayx 
Turoniy, Abdulla Hiraviy, Ustoz Gung, Ustoz Jahongir nomlari 
alohida ko‘zga tashlanib turadi. Ular chizgan yorqin tasvirlar, 
portretlar, tabiat manzaralari yoxud jang tafsilotlari o‘zining tabiiyligi 
bilan kishini hayratga soladi. 
Amir Temur nabirasi (Shohruh Mirzo o‘g‘li) Boysunqur Mirzo 
homiyligida bunyod topgan o‘ziga xos badiiy akademiya rolini 
o‘ynagan, uning Nigoristonida ijod qilgan ko‘plab mo‘yqalam 
sohiblari tomonidan mukammal tarzda ishlangan son-sanoqsiz rangli 
tasvirlar, miniatura namunalari, kitob bezaklari, hind xalqi eposi 
«Kalila va Dimna», Sa'diyning «Guliston», Firdavsiyning 
«Shohnoma», Nizomiyning «Xamsa» va boshqa asarlarga ishlangan 
tasvir-u bezaklar hanuzga qadar ham o‘z ahamiyatini saqlab 
kelmoqda. 
Musawirlik san'atinmg tengi yo‘q yulduzi Kamoliddin Behzod 
(1455-1537) ijodi ham Temuriylar davri san'atining yuqori cho‘qqisi 
hisobfanadi. Uning mo‘yqalamiga oid hadsiz-hisobsiz rangin tasvirlar, 
chunonchi, Yazdiyning «Zafarnoma», Jomiyning «Salomon va 
Absol», Sa'diyning «Bo‘ston» va «Guliston», Nizomiyning «Xamsa» 
asarlariga ishlangan miniatura namunalari yoxud Hirotdagi «Bog‘i 
Behisht», «Ov qilayotgan Bahrom Go‘r», «Tuyalar jangi» tasvirlari va 
shunga o‘xshash rassomchilik asarlari bu tug‘ma ijodkor iste'dodining 
yuksak mahorati namunalaridir. 
Temuriylar davri madaniy hayotida musiqa san'ati ham alohida 
o‘rin tutgan. Alisher Navoiy «Mezon ul-avzon» asarida xalq 
qo‘shiqchiligining sakkiz turi rivojlanganiigini qayd etiladi. Bular - 
tuyuq, changchi, Uirkiy, orzuvoriy, muhabbatnoma, mustahzod va shu 
kabilar. Amir Temur davrida san'at va musiqa olamida mashhur 
bo‘lgan siymolardan biri Abduqodir Go‘yanda (1334-1435) bo‘lib, 
uning hayotining katta qismi Samarqandda kechgan. Temuriylar davri 
musiqa san'atida Hirot ijodiy muhitining o‘rni benihoya katta bo‘lgan. 
Hirot musiqashunoslari o‘z ijodlarida Navoiyning she'r va 
g‘azallaridan keng iiodiy foydalanganlar. 
Amir Temur va temuriylar davri madaniy muhitining yorqin 
sahifasini turkiy (eski o‘zbek) adabiyotining ravnaqisiz tasavvur etib 
bo‘lmaydi. Negaki, sarchashmalari ancha olis davrlardan boshlangan 
bu adabiyot bu vaqtga kelib yanada sayqal topib, uning badiiy 
imkoniyatlari yangi ufqlar kashf etib, yuksak rivojlanishga erishdi. 

---

66 
Buning natijasida yangi-yangi nomdor shoir-u adiblar ijod maydoniga 
kirib kelib, o‘z betakror, umrboqiy asarlari bilan badiiy tafakkur 
xazinasiga salmoqli hissa qo‘shdilar.