O‘quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022

Davlat qurilishi oldidan qilingan kengashi.
Amir Temur saltanat qurish, davlat tutish bobida o‘zim qo‘llagan 
ishlarni bir necha tuzukka (qonun, qoida) bog‘ladim va saltanatni 
boshqarish haqida bir qo‘llanma yozib qoldirdim. Har birlari unga 
muvofiq ish tutsinlar, mehnat-u mashaqqatlar, ko‘p harbiy yurishlar va 
urush-taloshlar bilan, Tangri taoloning marhamatlari va salomlari 
bo‘lsin, tole’i baland millatining sharofati, onhazratning ulug‘ avlodi 
va himmatli sahobalariga qilgan muhabbat va do‘stligim tufayli qo‘lga 
kiritgan saltanat va davlatni saqlagaylar. 
Bu tuzuklardan saltanat ishlarini boshqarishda qo‘llanma o‘rnida 
foydalangaylar, toki mendan ularga qoladigan saltanat va davlat 
zararu tanazzuldan (o‘pirilishlardan) omon qolgay. Shu o‘n ikki tuzuk 
yordamida malakatlarni zabt etib, davlatimni boshqardim va saltanat 

---

70 
taxtiga zeb-ziynat berdim. Ular ham ushbu tuzukka amal qilsinlar. 
Mening va o‘zlarining davlat-u saltanatlarini ehtiyot qilsinlar. 
Davlat saltanatdorlikka bog‘lagan birinchi tuzugim
 
shulki, 
Tangri taoloning va Muhammad mustafoning shariatiga jahonda rivoj 
berdim. Har yerda va hamma vaqt Islom dinini quvvatladim. 
O‘n ikki tabaqa (sayyidlar, ulamo, duogo‘y taqvadorlar, amirlar, 
siypohlar, raiyyat, vazirlar, mansabdorlar, hokimlar, hunarmandlar, 
dehqon va boshqalar) yordamida mamlakatni zabt etdim va ularni 
idora qildim. Saltanat va davlat ustunlarini o‘shalar yordamida 
mustahkamladim. 
Maslahat, kengash, tadbirkorlik, faollik, hushyorlik va 
ehtiyotkorlik bilan g‘anim lashkarlarini engib, mamlakatlarni o‘zimga 
bo‘ysundirdim. Saltanat va davlat ishlarini murosayu madora, 
muruvvat, sabr-toqat bilan yurgizdim. Ko‘p narsani bilib tursam ham 
o‘zimni bilmaslikka soldim, do‘stu dushman bilan murosa-yu 
madorada bo‘ldim. 
Davlat ishlarini saltanat qonun-qoidalariga asoslangan holda 
boshqardim. Tura va tuzukka tayanib, saltanatda o‘z martaba va 
maqomimni mustahkam saqlab turdim. Amirlar, vazirlar, sipoh, 
raiyyat, har biri o‘z lavozim va martabasidan mamnun holda 
xizmatimda bo‘lib, undan ortig‘iga da’vogarlik qila olmadilar. 
Amirlarim va sipohiylarimni martab va unvonlar, oltin va 
kumush bilan xunud qildim, bazmlarda ularga o‘z yonimdan joy 
berdim. Shuning uchun janglarda fidoyilik qildilar. Amirlar, 
sipohsolorlar, bahodirlar bilan ittifoq bo‘lib va ularning mardligu 
mardonavorligiga tayanib, shamshir zarbi bilan yigirma yetti 
podshohning toj-taxtini egalladim. Turon, Eron, Rum, Mag‘rib, Shom, 
har ikkala Iroq, Mozandaron, G‘ilon, Shirvon, Ozarbayjon, Fors, 
Xuroson, Jete (Mo‘g‘iliston), Dashti qipchoq, Xorazm, Xo‘tan, 
Qobuliston, Boxtarzamin (Balx) va Hindistonga podshoh bo‘lib, hukm 
yurgizdim. 
Saltanat choponini kiygach, o‘z to‘shagimda rohatda uxlash va 
huzr-halovatdan voz kechdim. O‘n ikki yoshimdan turli yurtlarni 
kezdim, ranj-u mehnat tortdim. Har turli tadbirlar qo‘lladim, g‘anim 
to‘dalarini sindirdim. Amirlar va sipohiylarning isyonlarini ko‘rdim, 
ulardan achchiq so‘zlar eshitdim. Lekin, sabr-u bardosh bilan o‘zimni 
eshitmagan va ko‘rmaganga solib ularni tinchitdim. Qilich ko‘tarib, 
jang maydoniga otildim va shu tariqa dunyoda nom chiqardim. 

---

71 
Adolatu insof bilan Tangri taoloning yaratgan bandalarini 
o‘zimdan rozi qildim. Gunohkorlarga ham, begunohga ham rahm-
shafqat bilan, haqqoniyat yuzasidan hukm chiqardim. Xayru ehson 
ishlarim bilan odamlarning ko‘nglidan joy oldim. 
Siyosat va insof bilan sipohiylarim va raiyyatni umid va 
qo‘qinch orasida tutdim. Fuqaro va qo‘l ostimdagilarga rahmdillik 
qildim, sipohiylarga in’omlar ulashdim. 
Zolimga qarshi mazlumning arz-dodiga yetdim. Zolim yetkazgan 
moddiy va jismoniy zararni isbotlaganimdan keyin, uni shariatga 
muvofiq odamlar orasida muhokama qildim, bir gunohkor o‘rniga 
boshqasiga jabr-zulm o‘tkazmadim. 
Menga yomonliklar qilib, boshim uzra shamshir ko‘tarib, 
ishimga ko‘p ziyon etkazganlarga ham, iltijo qilib, tavba-tazarru’ qilib 
kelganda hurmatlab, yomon qilmishlarini xotirimdan o‘chirdim. 
Aksincha, ularning martabalarini oshirdim. Ular bilan muomalada 
shunday yo‘l tutdimki, xotirlarida menga nisbatdan shubha va qo‘quv 
bo‘lsa, tamoman unitadigan bo‘lishdi.