O’quv materiallar

CH₃ CH ₂OH + O₂ → CH ₃SOOH + H₂O


SIRKA KISLOTA SANOATINING TEXNOLOGIK SXEMASI

Hozirgi vaqtda jarayon ham yuza, ham chuqur qatlamli usulda amalga oshiriladi.

YUza qatlamdagi rejim 60 m³ gacha bo‘lgan xajmli, yog‘ich qipiqlari bilan to‘ldirilgan oqimli generatorlarda amalga oshiriladi.
Boshlang‘ich bakteriyali ozuqa eritmasi yog‘och qipiqlari yuzasiga purkaladi, va u apparatning pastki qismiga oqib tushadi. SHundan so‘ng suyuqlik yig‘iladi va apparatning yuqori qismiga qayta quyiladi. Bu jarayon 3–4 marta qaytariladi, 3 kun davomida 90% spirt atsetatga aylanadi.
Bu eski usul bir tekisda Frings generatorlarida, havo haroratini avtomatik usulda ushlab turilishi va havo oqimini uzatilish orqali samarali amalga oshiriladi.
Bu usulda yiliga 400 mln. l gacha sirka kislotasi ishlab chiqariladi.
Sirka kislotasini olinishini zamonaviy sanoat usullari termastabillangan va kupik bostirishning mexanik tizimli maxsus aeratsion apparatlarida, chuqur qatlamli kulturalarida, amalga oshiriladi.
Aeratsiya jarayoni 3.4 m³/m³s ni tashkil etadi, rotorni aylanishi 1500 ayl/daq., harorat 30°S.
Boshlang‘ich inokulyasiyalangan aralashma 5 i 7 % gacha etanol va sirka kislotasini tutadi;
Sirka kislotaning so‘nggi konsentratsiyasi 1.5 sutkadan so‘ng 12–13% ni tashkil etadi.
Jarayon – yarim oqimli, ajratib olinuvchi, davriy quyib turiluvchi.
Har 30–35 soatda 60% kultura yangisiga almashtiriladi.
CHuqur qatlamdagi fermentatsiya jarayonida 1 m³ ga mahsulot chiqishi yuza qatlamdagi fermentatsiya jarayoniga qaraganda10 marta yuqoriroq maxsulot chiqadi.
90 yillar boshida bu usulda yiliga 715 mln. litr sirka kislotasi ishlab chiqilgan.
Sirka kislotasini olishni samarali uzluksiz usuli ishlab chiqilgan bo‘lib, bunda batareya usulida bir necha ketma – fermentyorlar ishlaydi (odatda 5 ta apparat).
Acetobacter uchun kultivatsiyalash xarorati 28°S ni, produtsent sifatida Bact. schutzenbachii. qo‘llanilsa 35° S tashkil etadi.
Jarayon uchun eng yaxshi xom ashyo kartoshkadan olingan etil spirti hisoblanadi, muhitdagi konsentratsiyasi 10% ni tashkil etadi. Bakteriyalarni rivojlanishi uchun rn 3 ga yaqin.
Muhitdagi sirka kislotasini miqdorini 8% dan ortiqroqqa oshirilsa bakteriyalar o‘sishi sekinlashadi, 12–14 % esa o‘sishdan to‘htaydi. SHuning uchun jarayon ketma– ket ulangan apparatlar batareyasida olib borila.
Birinchi apparat inokulyat rolini bajaradi, shuning uchun unga tinimsiz ravishda sharoitni ushlab turish maqsadida yangi muhit kiritib turiladi. Birinchi apparatdan kultura ikkinchiga, keyin uchinchiga va x.k. apparatga o‘tkaziladi, bunda kultural suyuqlik tashilishi xavo orqali amalga oshiriladi.
Har bir apparatda fermentatsiya sharoiti fermentatsiya talablarini kechishiga ko‘ra turg‘unlashtiriladi. Bunda muhit harorati birinchi apparatdagi 28°S dan 25% ga tushuriladi.
Aeratsii rejim 0.4 dan 0.15 m3/min gacha o‘zgartiriladi.
Ikkinchi apparatdan 4 chisigacha spirt konsentratsiyasi muhitga 40 % etanol uzatilishi bilan turg‘unlashtiriladi. So‘nggi apparatdan chiqayotgan kultura suyuqligi 9.0 dan kam bo‘lmagan va 9.3 % ko‘p bo‘lmasligi kerak.
100 l suvsiz spirtdan kislota chiqishi 90 kg ni tashkil etadi.
Fermentatsiyadan so‘ng bosqichda bakterial biomassani ajratgandan so‘ng sirka kislota eritmasi filtrlanadi, bo‘yalgan va muallaq zarrachalardan holi qilinadi, so‘ng pasterilizatsiyalanadi.
Konsentratsiyani oshirish uchun boshlangich eritmalar 20–30 % gacha muzlatiladi.
Muzlagan sirka kislotasini olish uchun (98.0–99.8 %), keyingi konsentrlash xaydash usuli bilan amalga oshiriladi.