O’quv materiallar

LIMON KISLOTASINI OLINISHI
Limon kislotasi (SN₂ – SOON – SONSOON – SN₂SOON) – uch asosli kislota bo‘lib, o‘simlik mevalarida uchraydi.
Limon kislotasi tibbiyotda, oziq-ovqat, farmatsevtika, kimyoviy va to‘qimachilik sanoatida qo‘llaniladi. Limon kislotasi 1893 y. Vemer tomonidan mog‘or zamburug‘lari metabolizmining maxsuloti sifatida aniqlangan.
Hozirgi vaqtda karbon kislotalari ichida ishlab chiqarish hajmi bo‘yicha (350 ming.t/g oshiq) birinchi o‘rinni egallaydi.


LIMON KISLOTA OLINISHINING KIMYOVIY SXEMASI

Limon kislotasini sanoat miqyosida ishlab chiqarilishi Aspergillus niger zamburug‘larini kultivatsiyalashga asoslangan, ular ozuqa muhitidagi qandlarni limon kislotasi hosil bo‘lguncha achitadi.

Jarayon quyidagi tenglama orqali ifodalaniladi:


S₁₂N₂₂O₁₁ + 3O₂ → 2S₆N₈O₇ + 3N₂O
Limon kislota sintezi dikarbon kislotalar siklida amalga oshib, S to‘rt atomli va ikki karboksil guruxli kislota va bitta karboksil guruxli kislotani kondensatsiyalanishi natijasida amalga oshadi.
Glikoliz natijasida pirouzum kislotasi hosil bo‘ladi. Keyingi bosqichda pirouzum kislotasini uglerod ikki oksidi bilan fermentativ bog‘lanishi amalga oshadi.
Hosil bo‘lgan shovul sirka kislotasi keynchalik sirka kislotasi bilan reaksiyaga kirishib limon kislotasini hosil qiladi.
Limon kislotasini hosil bo‘lish ximizmi glikoliz va Krebs sikliga kiradigan bir qator reaksiyalarini o‘z ichiga oladi.
Ushbu siklni har bir qaytarilishida shovul sirka kislotasi molekulasi sirka kislotasi bilan o‘zaro reaksiyaga kirib limon kislotasini hosil qiladi.
Fermentatsiya jarayoni anchayin murakkab bo‘lib, limon kislotasi zamburug‘lar metabolizmining birlamchi maxsuloti hisoblanadi.
Limon kislotasini ishlab chiqarilishi jarayoni quyidagi texnologik jarayonlarni o‘z ichiga oladi: