O’quv amaliyot mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi 9 – Mavzu

Me’daoldi bo’lmalar timponiyasi – me’daoldi bo’lmalarida gaz to’planish (yunoncha tympan – baraban) sabablariga katta miqdorda yashil va yengil achuvchi zaharli moddalar (sopanin) saqlovchi ooziqalarni iste’mol qilishdan hosil bo’ladi. Kattaqorin va ba’zan boshqa me’daoldi bo’lmalaari gaz bilan to’ladi, qorin hajmi, ayniqsa, chap tomon kattalashadi, qorin devoir juda taranglashadi. Qorin bo’shlig’i organlari, me’da metiorizmidagidek qisiladi. O’pkada o’tkir turg’un giperemiya va shish rivojlanadi, yurak faoliyati buziladi (hansirash, og’iz, burun bo’shliqlarida va kon’yuktiv shilliq pardalarida sianoz rivojlanadi). Katta qorinni teshish paytida, gazning tezlik bilan chiqib ketishiga yo’l qo’yilgan paytlarda, hayvon qon bosimi birdan pasayib ketishidan (kollaps) nobud bo’ladi.
Qatqorin to’lganida unda quruq ozuqa massalarining to’planishi yallig’lanish hosil qilib, ba’zan uning devori nekrozga uchraydi va yoriladi. Bunday o’zgarishlar, masalan, yirik shoxli hayvonlar o’latida kuzatiladi. Qatqorin hajmi me’yordagidan 2 – 3 barobar kattalashib ketadi.
To’r qorinda oziqa bilan yutilgan begona jismlar, masalan, bir bo’lak sim, mix, metal parchalari borligi kuzatiladi. Bu jismlar qatqorin devoir, diafragma va yurak xaltasini teshib, jarohatli perikardit ( reticulitis traumatica) chaqirishi yoki qatqorin varaqlari orasida tiqilib qolishi mumkin.
Qorin pardasining yallig’lanishi (peritonit) – qorin pardasi, diafragma hamda ichak, qorin va qorin bo’shlig’idagi boshqa a’zolarning o’rab turuvchi vitseral pardasi yallig’lanishiga aytiladi.
Ko’pchilik a’zolarning seroz pardasini aksariyati jarohatlangan bo’lsa, tarqalgan (diffuzli) peritonit, mahalliy (masaln, peregepatit, perisplenit va b.) holatlarda bo’lishi mumkin.
Peritonit sabablari: qorin devorining yoki qorin bo’shlig’i organlari teshilishi, me’yorlashtirilishi hamda limfagen, gemotogen metastazlar (o’pka sili) paytida yallig’lanish jarayoni bevosita organ parenximasidan uning tashqi qavatiga, masalan, ichki organlar abssessida o’tishi. Qorin pardasining yallig’lanishi kechishiga ko’ra, o’tkir va surunkali bo’lishi mumkin.