Qurol umumiy tuzilishi, yoyilishi va yigilishini urganish buyicha maslaxatlar. Kism va mexanizmlarning nomi, vazifasi va tuzilishi Kurolning umumiy tuzilishi va ishlashi printsipi juda muxim ukuv savollaridan biri xisoblanadi. umumiy tuzilish deganda kurol asosiy kismlarining fakat sanab berilishi tushunilmaydi. Bu yerda, birinchidan, kurolning avtomatik ishlash moxiyati, ikkinchidan, uning asosiy mexanizmlari tuzilishi va ishlashi moxiyatini tushuntirish lozim.
Kichik kaliberli (pnevmatik) miltik buyicha birinchi mashgulotda bu savolning taxminiy tushuntirish sxemasini kursatamiz.
Taxsil oluvchilar e’tiborini olishda sodir buladigan operatsiyalar ketma-ketligida shu mexanizmlar sanab berilishi, zatvorning yopilishi, tepkining bosilishi va zarbagichga urilishi, otilgan gilьzaning chikib ketishi.
Mana shu tushuntirish kismida kism va mexanizmalarning ishlatilishini yanada batafsil urganishga berilmaslik kerak, muayyan bir kismlarning konstruktiv tuzilishi va vazifasiga tuxtamasdan fakat kurol tuzilishi va ishlashining umumiy mixiyatini tushuntirish lozim. Taxsil oluvchilarga shunday umumiy sxemani tushuntirib bulgach, ularda muayyan bir kism va mexanizmlarni ishlashida va tuzilishida kiyinchiliklar yuzaga kelmaydi.
Birinchi mashgulotning uzidayok Kichik kaliberli (pnevmatik) miltikning umumiy tuzilishini solishtirish va ishlashini kursatish mumkin.
Muayyan bir kismlar nomi, vazifasi va tuzilishini urganish bir vaktda yoyish va yigishni urganish bilan belgilanadi, chunki u yoki bu kismni kursatish uchun uni kuroldan ajratish kerak. Birok, bu barcha kursatilgan savollar bir vaktda urganilish kerak-degani emas, sababi bu xolda taxsil oluvchining dikkat e’tibori tarkaladi. Xar bir savolga taxsil oluvchilar dikkat e’tiborini bir joyga tuplash uchun ularni urganishning kuyidagi ketma-ketligi tavsiya etiladi: kurolni yoyish va yigish koida va tarbi (kismlarning nomi bunda ikkinchi darajali savol bulib koladi): kismlarning nomi va vazifasi (kurolni yopish va yigish savoli bunda takrorlanish urnida keladi); kismlarning tuzilishi.
Qism va mexanizmlarining yoyish va yigish, nomi, vazifasi va tuzilishini urganish uslubiyotini avtomatning moddiy kismni urganish misolida kursatamiz.
Mashgulotni boshlashda raxbar usmirlarga miltikni yoyish va yigish asosiy koidalarini tushuntiradi, sung bir-ikki taxsil oluvchilarni surab bulgach, bu koidalarning uzlashtirilganligiga ishonch xosil kiladi.
Miltikni yoyishga ukitayotganda raxbar odatda kuyidagi tarzda ish kuradi. Avval tartib buyicha navbatma-navbat yotishda nimadan boshlash kerakligini aytadi, masalan, ukdan ajratiladi. SHunday sung avtomati bir taxsil oluvchilarga ukdonni ajratishga buyruk beradi va uzi ularning xarakatlarini kuzatadi.
Qurol kism va mexanizmalarining vazifasini urganishda ularni yonma-yon kismlar bilan birlashtirish lozim. SHunda taxsil oluvchilar ular oraksidagi uzaro bogliklikni amalda kura oladilar.
Qism va mexanizmalr ishlashini kursatish uchun mashgulot boshlanguncha yoki nazorat surovi borishida tayyorlanishi kerak.
Taxsil oluvchilar kurol kism va mexanizmlari ishlashini urganishgacha ba’zi kism va mexanizmlarning, ilaki xarkatlanuvchi, azifasi va tuzilishini yaxshi bilishi kerak: buni ilgulot boshida savol-javobda tekshirish zarur.
Mashgulotda kuyidagi uchta ukuv savolini belgilash iksadga muvofiq:
1.O’qlashgacha kism va mexanizmlarning xolati;
2.O’qlashda kism va mexanizmlarning ishlashi;
Ta’lim amaliyoti kursatadiki, birinchi ukuv savoli mazmuni taxsil oluvchilar tomonidan kiyinchilik ilan uzlashtiriladi, chunki kurolning barcha kismlari xarakatsizdir. uklashda va otishda kism va mexanizmlarning ishlashini urganib bulgach, bu savol xam barcha taxsil oluvchilarga tushunarli buladi. Shuning uchun, agar ba’zi bir usmirlar boshida bu savolni ham barcha uzlashtirmasa, xayron bulish kerak emas. uklashgacha kurol kims va mexanizmalrining xolatini xotirada batamom mustaxkamlashni takrorna, ikkinchi va uchinchi ukuv savollaridan sung utkazish tavsiya etiladi.
Otishda yuzaga keladigan tuxtalishlarni va ularni bartaraf kilish usullarini urganish uchun ilgulotda kurolda tuxtalishlarni ilan yaratish uchun barcha zaruriy narsalarga ega bulish lozim. SHuning uchun ukuv (jangovor) kuroldan tashkila ukuv patronlar va otilgan gilьzalar tayyorlab kuyilgan bulishi kerak. Otishda tuxtalishlarni yuzaga keltiradigan sabablarni kursatishi uchun raxbar yigilgan namuna ilan bir katorda yoyik holdagi ila kurolga (imkon bulsa ukuv yoyik kuroi bulsa) ega bulishi lozim.
Shundan sung raxbar takidlash kerakki, otishda har qanday tuxtalishlarni bartaraf etishning asosiy usuli bulib qurolni kaytadan uklash xisoblanadi. Agar kaytadan uklash ilan tuxtalish bartaraf etilmasa, to’xtalish sababini ilklash va keyingina uni bartaraf etishga kirishishi lozim.
Bir qancha taxsil oluvchilarni sursha orkali bayon eitlagn materialni mustaxkamlab, raxbar bulib turadigan tuxtalishlarni sanab beradi. ularni otish jarayonida kaysi paytda yuzaga kelishiga ko’ra uch guruxga bulib, sistemalashtirish (har qanday qurol turi uchun) uslubiy iksadga muvofikdir;
-qurolni uklashda, ya’ni xarakatlanuvchi sistemaning oldinga xarakatlanishida;
-otish vaktida (ut ochishni olib borishda);
-qurolni kaytadan uklashda, ya’ni xarakatlanuvchi sistemaning orkaga xarakatlanishida.
u yoki bu kuroldan otishda xar kanday tuxtalishlarni urganish uslubiyoti kuyidagicha bulishi mumkin.
Taxsil oluvchilarga shundan sung kurolni kurib chikishga va kursatilgan tuxtalish moxiyatini tushuntirib olishga imkoniyat beriladi. Sung raxbar taxsil oluvchilardan, ularning fikralri buyicha, kanday sabablar bu tuxtalishni yuzaga keltirish mumkinligi suraydi. Bir kancha usmirlardan surash lozim. Mayli taxsil oluvchilar tuxtalishga olib keladigan barcha sabablarni aytamsin, yoki xatto bu sabablar notugri kursatilsin, muximi bu yerda- taxsil oluvchilarni faollashtirish, ularni mustakil fikrlashga majbur etish, taxlil kildirsh.
Sung ilgari kursatilgan barcha tuxtalishlarning asosiy usuli-kaytadan uklash xakida unutmasdan tuxtalishlar usullarini tushuntirish va amalda kurolda kursatib berish lozim.
Tuxtalishlarni urganishida ularning nomini yozuv taxtasida yozish tavsiya etiladi, chunki bu taxsil oluvchilarga tuxtalishlar moxiyatini yaxshirok eslab kolishga yordam beradi.
