Ontogenez va filogenez, ularning o’zaro bog’liqligi

To`qimalar gistogenezida, chunonchi, epiteliy to`qimada ham shunga o`xshash qonuniyat namoyon bo`ladi. Odam embriogenezining ma’lum bir bosqichida epiteliy bir qavat, keyinchalik ikki qavat va nixoyat, uch qavat silindrsimon hujayralardan tashkil topadi. Uning ustki qavat hujayralarining yadrosi yo`qolib, shoxsimon modda singadi. Voyaga yetgan lansetnik va suyakli baliqlarda esa bir qavatli epiteliyga aylansada, ularga shoxsimon modda singmaydi.

Anaboliyaga dengiz cho`rtanbalig`i — sargan (Be1one acus) ning individual rivojlanishi yaqqol misol bo`ladi. Bu baliq jag`ining tuzilishi bilan o`ziga yaqin bo`lgan boshqa baliqlardan farq qiladi. Odatda, uning yuqorigi va pastki jag`lari uzunasiga cho`zilgan bo`lib, uzun tumshuq hosil qiladi. Bu baliqning uzunligi 10 mm keladigan embrionida ikkala jag` uzunlashmagan, faqat pastki jag` bir oz oldinga bo`rtib chiqqan bo`ladi. Sarganga qon-qarindosh baliqlarning ko`pchiligida, chunonchi, aterinkada bunday holat voyaga yetgan baliqlarda saqlanadi.

Rasm. Sargan chavaqlarining rivojlanishidagi izchillik: I - uzunligi 10 mm li chavag`i; II - uzunligi 2 mm li chavag`i; III - uzunligi 91 mm li chavag`i;IV - voyaga yetgan sargan; 1-yuqori jag`i; 2 - pastki jag`i.

Sarganda esa avval pastki jag` uzunlashib, 20 mm ga yetadigan chavog`ida u yuqorigi jag`dan bir necha marta uzun bo`ladi. Sargan chavag`ining uzunligi 9 sm ga etgandan so`ng, yuqorigi jag` ham uzaya boshlaydi. Bu holat Hemiramphus avlodiga mansub baliqlarning voyaga etgan formalarida bir umr saqlanib qolgan. Sargan balig`ida esa yuqorigi jag`ning uzayishi keyinchalik ham davom etadi. Binobarin, aterinka balig`iga nisbatan sargan balig`ining individual rivojlanishida ikkita qo`shimcha faza — gemiramfus va aterinka fazasi bo`ladi. Xuddi shunga o`xshash, dengiz shaytoni deb ataluvchi baliqlarda ham ko`krak suzgich qanotlari individual rivojlanishda ikki marta o`z holatini o`zgartiradi. Rivojlanishning birinchi bosqichida ular ko`krak suzgich qanotining akulasimon baliqlarnikiga o`xshash gorizontal holati, keyin esa ko`pchilik suyakli baliqlarga xos bo`lgan vertikal holati namoyon bo`ladi. Keyingi rivojlanishda ko`krak suzgich qanoti yana gorizontal holatga o`tadi, lekin uning uchi orqaga qayrilgan bo`ladi.