Ona tili, 5-sinf qoidalari

Fe'l zamonlari. Fe'ldan anglashilgan harakat-holatning nutq so'zlanib turgan paytga munosabati fe'l zamonlari, shunday ma'noni ifodalovchi qo'shimchalar esa zamon qo'shimchalari deyiladi. Fe'llarda uchta zamon bor: 1) o'tgan zamon; 2) hozirgi zamon; 3) kelasi zamon. Bu uch xil ma'no maxsus qo'shimchalar yordamida ifodalanadi va ular zamon qo'shimchalari hisoblanadi.
50. O'tgan zamon. -di, -ib (fe'l unli bilan tugasa -b),- gan edi, -gan ekan qo'shimchalari bilan kelib, ish- harakatning va holatning nutq jarayonidan oldin sodir bo'lganini yoki bo'lmaganini bildirgan fe'llarga o'tgan zamon fe'llari deyiladi. O'tgan zamon fe'llari uchala shaxsda tuslanadi. Masalan: bordim, bording, bordi; bordik, bordingiz, bordi (-lar).
51. Hozirgi zamon: -yap, -(a)yotir, -moqda (kelyapman, kalayotirman, kelmoqdaman) qo'shimchalari bilan kelib, ish-harakat va holatning nutq jarayonida yuz berayotgani yoki bermayotganini bildirgan fe'llarga hozirgi zamon fe'llari deyiladi.
52. Kelasi zamon. -a/-y, -(a)r, -ajak, -moqchi (boraman, o'qiyman, kelarman, yozajakman, yozmoqchiman) qo'shimchalari bilan kelib, ish-harakat va holatning nutq jarayonidan keyin yuz berishi yoki bermasligini bildirgan fe'llarga kelasi zamon fe'llari deyiladi.
53. Shaxs-son qo'shimchalari. Fe'ldan anglashilgan ish-harakat va holatning so'zlovchi, tinglovchi yoki o'zgaga tegishli ekanini bildurvchi qo'shimchalarga shaxs-son qo'shimchalari deyiladi. So'zlovchi 1- shaxs, tinglovchi 2-shaxs, o'zga 3-shaxs hisoblanadi: men keldim, sen kelding, u keldi; biz keldik, siz keldingiz, ular keldilar.
54. Ravish. Qanday?, qancha?, qachon? so'roqlariga javob bo'lib, harakatning holati, o'rin, payt, sabab, daraja-miqdorini bildirgan so'zlar ravish sanaladi. Ravish, asosan, fe'lga bog'lanadi va ko'proq hol vazifasida keladi.
55. Yordamchi so'zlar. Biror so'roqqa javob bo'lmay, gap yoki gap bo'laklarini bir-birga bog'lash yoki ularga qo'shimcha ma'no yuklash uchun xizmat qiladigan so'zlarga yordamchi so'zlar deyiladi. Bog'lovchi, ko'makchi va yuklamar yordamchi so'zlardir.
56.