Ona tili, 5-sinf qoidalari

Ona tili, 5-sinf qoidalari
1. Til jamiyatga, ya'ni odamlaming o'zaro munosabatga kirishuviga, aloqa qilishiga xizmat qiladi, shuning uchun u ijtimoiy hodisa sanaladi.
2. 1989 - yilning 21 - oktabr kuni o'zbek tiliga davlat tili maqomi berildi. Shundan boshlab ta'lim- tarbiya ishlari, majlislar, ish qog'ozlari, asosan, o'zbek tilida yuritiladigan bo'ldi.
3. Ma'lum bir fikrni ifodalash uchun so'zlarni tilimizning muayyan qoidalari asosida bir-biriga bog'lab, gap tuzamiz. So'zlarni bir-biriga bog'lanishi, gap va uning turlarini o'rgatadigan tilshunoslik bo'limiga sintaksis, tinish belgilari va ularni yozma nutqda to'g'ri qo'llash yo'l-yo'riqlarini o'rgatuvchi tilshunoslik bo'limiga esa punktuatsiya deyiladi.
4. 1. Baliqchi chol oltin baliq ushlab oldi. 2. Sevinibdi. Bularning har ikkisi gap, lekin birinchisi bir necha so'zdan, ikkinchisi esa faqat bitta so'zdan tashkil topgan. Ularning har ikkisi uchun muhim narsa kesimlarning mavjudligi, tugallangan ohang bilan aytilishi va fikr ifodalashidir. Ana shu belgisi bilan gap so'z va so'z birikmasidan farq qiladi.
5. Ohang va fikr tugalligiga ega bo'lib, kesimlik shakllari orqali ifodalanuvchi so'z va so'zlar qo'shilmasiga gap deyiladi. Masalan: Vohid o'rnidan turdi. Yozuvda gap oxiriga nuqta, so'roq yoki undov belgilaridan biri qo'yiladi va har bir gap bosh harf bilan boshlanadi.
6. Gapda so'zlarning bog'lanishi: so'zlarning bog'lanishi ikki xil bo'ladi: teng bog'lanish va tobe bog'lanish. Olma va o'rik shaklidagi bog'lanish teng bog'lanish, olmaniyemoq shaklidagi bog'lanish esa tobe bog'lanish sanaladi.
7. So'z birikmasi. Ikki so'zning biri tobe, ikkinchisi hokim tarzidagi bog'lanishi tobe bog'lanish deyiladi. Tobe bog'lanishda doim ikkita qism: tobe va hokim so'z bo'ladi. Tobe so'z hokim so'zga bog'lanadi. So'roq hokim so'zga qarab beriladi. So'roqqa javob so'z tobe qism sanaladi. Masalan: Ozod, obod, maftunkor, beqiyos <- tobe o'lkam <- hokim.
8. Gaplarning ifoda maqsadiga ko'ra to'rt xil shakli bor: a) darak gap; 2) so'roq gap; 3) buyruq gap; 4) istak gap.
9.