ҚЎҚон давлат педагогика институти тасвирий фаолиятга ўргатиш методикаси модули бўйича

Тайёрлов гуруҳда сюжетли расм чизишга ўргатишнинг мазмуни ва вазифалари. Катта гуруҳда болалар орқали эгалланган кўникма ва малакалар тарбиячига 6-7 ёшли болага ўргатиш вазифаларини мураккаблаштириши имкониятини беради. Бунинг учун қуйидагилар керак:

• 
  берилган мавзу бўйича расмларнинг сюжетини бойитиш ва болаларга сюжетни мустақил ҳолда аниқлашга ўргатиш;
  
• 
  ҳаракат натижасида предметнинг шаклини ўзгартиришга ўргатиши (масалан, энгашишни, югуришни);
  
• 
  композицион қобилиятларни ривожлантириш; предметларнинг жойлашиши, яқиндагиларни қоғознинг пастга, узоқдагиларни тепасига (ҳажмларини ўзгартирмаслик). Ранг қобилиятларини ривожлантириш мустақил ҳолда сюжетга мос рангни беришга ўргатиш. Бу ёшда болаларнинг аналитик фикрлаши яхши ривожлангани учун тарбиячига берилган мавзуга мос мазмунни мустақил ҳолда танлашга болаларга имконият яратиб беради. Масалан, “Уй қуриш” мавзуси бўлса, болалар ўзлари қанақа уй, ким қуряпти, қаерда каби саволларга жавоб берадилар. Болалар ҳаракатдаги предметнинг шакли ўзгаришини билишади шу ўзгартиришларни тасвирлай оладилар.
  

Мактабгача таълим муассасасида декоратив расм чизишга ўргатишнинг вазифалари
Декоратив расм чизиш тасвирий фаолиятнинг бошқа турлари каби болада эстетик туйғуни ривожлантиради. Болаларни халқ амалий санъати намуналари билан таниттттиритттда. тарбиячи уларда ватанпарварлик руҳини шу санъат асарларини яратаётган одамларнинг меҳнатига ҳурмат каби туйғуларни тарбиялат керак.
Декоратив расм чизиш қуйидаги умумий вазифаларни ўз ичига олади.

• 
  Нақшнинг турлича шаклларини боғлиқ ҳолда композицион ҳисни болаларда шакллантириш.
  
• 
  Ранг қобилиятларини ривожлантириш.
  
• 
  Халқ амалий санъатининг стилларининг фарқлашга ва уларнинг алоҳида элементларини болаларнинг ўз ижодида фойдаланишга ўргатиш.
  
• 
  Қалам ва мўйқалам билан чизишнинг техник кўникмаларини мустаҳкамлаш. Болаларни декоратив расм чизишга ўргата туриб, педагог болаларда бутун нақш компонентлари, ранглари, композициялари, шакл
  
• 
  элементлари ўртасидаги боғликдикни кўра олиш малакасини ривожлантириши зарур. Бола предметни шаклига ва нима мақсадда ишлатилишига караб, уни безайдиган орнаменти, нақтттн ўзгаришини ҳис килиши ва албатта, тушуниши зарур.
  

Шундан келиб чикқан ҳолда, у нақш билан безашнинг аҳамиятини, мақсадга мувофикдигини, шакл билан мазмун ўртасидаги боғликликни билиб, тушуниб боради. Болаларни декоратив расм чизиш билан таништира туриб, ритм нима ва симметрия нималиги ҳақида тасаввур ҳосил қилишга ўргатиш зарур. Чунки декоратив санъат олами ритм ва симметриясиз мавжуд бўла олмайди. Декоратив расм чизишда асосий вазифалардан бири - рангни ҳис қилишни ривожлантиришдир. Ранг - нақш орнаментида композиция билан чамбарчас боғланган, нақш безагида уларни бир-биридан ажратиб бўлмайди. Мактабгача ёшдаги болалар рангларнинг бир-бирига мос келиб уйғунлашишининг барчасини ўзлаштира олмайдилар. Лекин, ранг ҳисси уларда боғчагача бўлган ёшдан бошлаб ривожлана бошлайди. Декоратив расмда ранглардан фойдаланиш вазифаси ҳар бир гуруҳда мураккаблашиб боради: ёрқин, контраст рангларнинг мослашувидан бошлаб, илиқ ва совук ранглар жилоси (оттенок) нинг турли уйғунлашувига кадар. Бу вазифани амалга оширишни болалар энг содда тасвирий шаклларни чизишни ўрганиб бўлганларидан кейингина, болалар диққатини янги вазифага концентрациялаш, яъни қаратиш лозимдир: бу - шу оддий - содда шаклларни нақш ҳосил қилиш учун маълум бир кетма-кетликда жойлаштиришдир.
Бошлангич тасвирлаш кўникмаларга болалар биринчи ва иккинчи кичик гуруҳда эга бўладилар. Иккинчи кичик гуруҳда айрим вазифалар декоратив характерга эга. Масалан: “Рўмолчанинг четини чизиклар билан беза”. Лекин бундай машғулотнинг асосий максади - накш ҳосил килиш эмас, тўғри чизикларни турли йўналишда ўтказиш малакасини мустаҳкамлашдир.