Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

4-topshiriq. 
Maʼlumotlardan 
kengaytirilgan 
foydalanish 
imkoniyatlarini, analitik modellarni yaratish (masalan, geokodlash yoki 
tarmoq 
tahlilini 
bajarish) 
vakartalarning 
kengaygan 
opsiyalarini 
qo‘shish.
Obyektlar sinflari to‘plamlaridan foydalanish samaradorligini yanada 
oshirish maqsadida geomaʼlumotlar bazalarining qo‘shimcha imkoniyatlarini 
qo‘shish yo‘llarini ko‘rib chiqishingiz mumkin. Sizning ixtiyoringizda ko‘plab 
turli opsiyalar mavjud va ulardan istalganingizni tanlab o‘z geomaʼlumotlar 
bazangiz funksionalligini oshirish yo‘lida foydalanishingiz mumkin. Quyida 
shunday opsiyalardan ba’zilari keltirib o‘tilgan: 

---

70 
– Tepaliklar, qirralar va topologiya chegaralari bo‘yicha ko‘chib yurish 
uchun topologik munosabatlardan foydalanish yoki uni modellashtirishni 
istaysizmi? Obyekt geometriyasini ajratish sizga fazoviy obyektlarni yanada 
to‘laroq modellashtirishga yordam bera oladimi? Masalan, yer yuzasi to‘g‘risidagi 
ko‘plab maʼlumotlarning poligonal yoki chiziqli chegaralari (misol uchun, tuproq 
turlari, ekspozitsiyalar, qiyaliklar, o‘simliklar fazoviy obyektlari sinflari, 
geologiya, suv obyektlari, ekologik hududlar va boshqa atrof muhit 
to‘g‘risidagiumumiy chegaralarga ega qatlamlar). Ularning umumiy chegaralarini 
topologiya
yordamida integratsiya qilish sizga yanada to‘liq va yaxlit atributlar 
to‘plamini 
yaratish 
imkonini 
beradi. 
Bu 
modellarning 
yaroqliligiga/funksionalligiga, shuningdek, mavjud muammo to‘g‘risida real 
tasavvur hosil qilish qobiliyatiga sezilarli ta’sir etishi mumkin. Topologiya, 
shuningdek,obyektlarni yer uchastkalari tizimlariga, aholini ro‘yxatga olish 
maʼlumotlariga, ma’muriy chegaralar va boshqa ko‘plab maʼlumotlar 
to‘plamlariga integratsiya qilishda yordam berishi mumkin. GATfoydalanuvchilari 
gohida topologiyadan foydalanishni GAT maʼlumotlar qatlamlarini vertikal 
integratsiyalash deb atashadi. 
– Transport tarmog‘i modelini yaratishni xohlaysizmi? Geomaʼlumotlar 
bazalari 
bunday 
holatlarni 
tarmoq 
maʼlumotlar to‘plami
yordamida 
modellashtiradi. Tarmoq maʼlumotlar to‘plami o‘zidan qovurg‘alar, burilishlar va 
bog‘lanilashlar to‘plamlari yordamida navigatsiya tizimlari, yuk oqimlari va 
mavjud resurslarni modellashtirishni aks ettiradi. Har bir tarmoq navigatsiya 
o‘lchamlari to‘plamiga ega. U o‘z ichiga har bir qovurg‘a bo‘ylab harakatlanish va 
boshqa qovurg‘a tomon harakatlanish «narxi» singari o‘lchamlarni oladi, undan 
tashqari bir taraflama harakat, chap tomonga burilishlar va boshqa harakat 
cheklovlari va multimodal tarmoqlarni (avtomobil, avtobus va piyoda yo‘laklari 
yordamida harakatlanish operatsiyalarini birlashtiruvchi tarmoqlar) modellashtirish 
imkoniyatiga ham ega.
Tarmoq maʼlumotlar to‘plami fazoviy obyektlar sinflarini qovurg‘a 
obyektlari (edge), bog‘lanishlar (junction) va burilishlar (turn) uchun ma’lumot 

---

71 
manbalari shaklida foydalanadi (3.8-rasm). Siz ushbu tarmoqdagi har bir fazoviy 
obyektlar sinfining rolini, shuningdek, uning navigatsion xususiyatlarini ham 
belgilashingiz mumkin. Bitta tarmoqda ishtirok etuvchi fazoviy obyektlar sinflari 
bitta obyektlar sinflari to‘plamiga joylashtirilishi zarur. 
3.8-rasm
. Tarmoq maʼlumotlar to‘plami 
– Muhandislik tarmog‘i modelini yaratishni xohlaysizmi? Elektr va suv 
ta’minoti tarmoqlari, oqava suvi tarmoqlari geomaʼlumotlar bazasida 
geometrik 
tarmoqlar
yordamida modellashtiriladi.