Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

Fazoviy 
obyektlar sinflari 
Geometriya 
turi 
Izoh 
Ko‘chalarning 
markaziy yo‘llari 
Chiziq 
Ko‘chalar segmentlari har bir kesishuvlarda 
bo‘linadi; qoidaga asosan o‘z tarkibida manzillar 
va tarmoq xususiyatlarini saqlaydi. 
Tuproq turlari 
Poligon 
Odatda katta miqdorda 
o‘zaro bog‘langan 
jadvallarda 
ta’riflovchi atributiv axborotlar 
mavjud bo‘ladi. 
Yer uchastkalari 
Poligon 
Burchaklar va yer uchastkalari chegaralari bilan 
topologik bog‘langan. 
Yer 
uchastkalari 
chegaralari 
Chiziq 
O‘lchov atributlari va koordinatli geometriyaga 
ega; topologiyada yer uchastkalari va burchaklar 
bilan birgalikda ishtirok etadi. 
Yer 
uchastkalari Nuqta 
Geodezik 
syomka 
davomida 
olingan 
yer 

---

65 
burchaklari 
uchastkalari poligonlari balandliklari; obyekt 
sinflari 
topologiyada 
chegaralar 
va 
yer 
uchastkalari obyektlari sinflari bilan birgalikda 
ishtirok etadi. 
Yer 
uchastkalari 
annotatsiyalari 
Annotatsiya 
Yer uchastkalari o‘lchovlarining, soliq va yuridik 
axborotlarning 
aniqlovchili 
yozuvlari 
aks 
ettirilishini ta’minlaydi. 
Qurilmalar konturlari Poligon 
Binolar 
va 
boshqa 
qurilishlar 
konturlarini 
saqlaydi. 
Uchastkalar maʼlumotlari to‘plami shunday fazoviy obyektlar sinflari uchun 
yer uchastkalarining ixtisoslashtirilgan topologiyasini va yer uchastkalarining 
xususiyatininamoyish etadi. 
Fazoviy obyektlar sinflarining dastlabki ro‘yxatini tuzishingiz bilanoq, 
quyidagilarni aniqlashga harakat qiling: 
– nuqta, chiziq, poligon yoki annotatsiya singari geometriya turini 
(shuningdek,obyektlar sinfi turi deb ham ataladi) tanlang. Siz barcha fazoviy 
obyektlar uchun har bir obyektlar sinfida bitta umumiy geometriya turidan 
foydalanishingiz kerak bo‘ladi; 
– ustunlar turlari va atributiv maydonlarni aniqlang; 
– geometriya xususiyatlarini aniqlang. Z koordinatalarini ishlatasizmi yoki 
yo‘qmi? M koorditalarini-chi? Koordinatalar aniqligining qaysi turi, chiziqli va 
poligonli obyektlar sinflari uchun chiziqlar segmentlarining qanday turidan 
foydalaniladi? Ko‘pchilikholatlarda foydalanuvchilarga to‘g‘ri chiziqlardan iborat 
segmentlardan foydalanuvchi standart chiziq turlari kerak bo‘ladi. Lekin ba’zida 
sizga egri segmentlardan foydalanish ham kerak bo‘ladi, masalan, yo‘llar va boshi 
berk ko‘chalarni namoyish etish uchun; 
– har bir fazoviy obyektlar sinfi uchun koordinatalar tizimini aniqlang; 
– shu maʼlumotlar to‘plamini bir nechamashtablarda ishlatish sizga kerak 
bo‘ladimi? Kartamashtabining har birida obyektlar namoyishi qanday o‘zgarib 
boradi? Shunday bo‘lishi mumkinki sizga mashtabning har xil diapazonlarida 
foydalanish uchun fazoviy obyektlar sinflarining bir necha xil namoyishlari kerak 

---

66 
bo‘lishi mumkin. Bunday holatlarda bitta mavzudagi maʼlumotlarni mashtabning 
har bir diapazonida namoyish etish uchun qo‘shimcha obyektlar sinflarini yaratish 
imkoniyatlarini ko‘rib chiqishingiz mumkin.
Gohida sizning GATingizga maʼlumotlarni bor holaticha yuklash kerak 
bo‘ladi. Shunday holatlardakeltiriladigan modellashtirish bo‘yicha qo‘shimcha 
harakatlarni bajarmasangiz bo‘ladi. Lekin geomaʼlumotlar bazangizda fazoviy 
maʼlumotlar bilan ishlash davomida kengaytirilgan GAT-funksionallikni 
qo‘shishning ustunliklarini baholash judayam muhim. Uzoq muddatli kelajakda 
bunday kengaytirish imkoniyatlarimaʼlumotlar bilan ishlashning yanada samarali 
va qulay bo‘lishini ta’minlashi, shuningdek, ularga xizmat ko‘rsatish jarayonini 
osonlashtirishi mumkin. Bu imkoniyatlar sizga fazoviy maʼlumotlaringiz 
yaxlitligini ta’minlashingizga yordam beradi; ular sizga maʼlumotlaringizdan 
foydalanishingizda ko‘maklashadi va eng muhimi, ehtiyojlaringizni qondirish 
uchun maʼlumotlaringizning qay darajada haqiqatga yaqinligi va aniqligini 
ta’minlay olishingizni tushunishingizga yordamlashadi. 
Quyida oddiy fazoviy maʼlumotlar modelini kengaytirish imkoniyatlarini 
ko‘rib chiqishingizga olib keladigan bir necha sabablar keltirilgan: 
– agar sizga maʼlumotlar to‘plamini import qilgungacha va o‘z tizimingizda 
foydalangungacha tekshiruvni amalga oshirish kerak bo‘lsa (masalan, maʼlumotlar 
to‘plami fazoviy yaxlitlik qoidalari to‘plamiga rioya qilishiga ishonch hosil qilish 
uchun); 
– agar sizga maʼlumotlarni muharrirlash va ularning fazoviy yaxlitligini 
qo‘llab-quvvatlash kerak bo‘lsa; 
– agar siz fazoviy obyektlar sinflaridan GAT bilan kengaytirilgan ishlar 
bajarish uchun foydalanishni istasangiz, masalan, tahlillarni bajarish yoki 
modellashtirish uchun.