Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti san’atshunoslik fakulteti qo’lyozma huquqida: udk 37. 04 Jumayeva Farangiz Istam qizi

3.3. Murakkab sxemalarda dirijorlik texnikasini mukammallashtirishning metofologik prinsiplari
«Birga» dirijorlik qilish sxemasi
Murakkab sxemalar borasida so’z yuritar ekanmiz, avval ularning asosi bo’lmish oddiy va qisqartirilgan sxemalar to’g’risida tushunchaga ega bo’lishimiz kerak. «bir»ga, «ikki»gа, «uch»ga va «to’rt»ga dirijorlik qilish sxemalari oddiy dirijorlik sxemalari hisoblanadi. Ba’zi pedagoglar va dirijorlar «to’rt»ga dirijorlik qilish sxemasini murakkab sxemalar sirasiga qo’shadi. Sababi bu sxemada ikkitta kuchli va ikkitta nisbatan kuchsiz hissalar mavjuddir. Shunga qaramay bu sxema «besh»ga, «olti»ga, «sakkiz»ga va «o’n ikki»ga dirijorlik sxemalarining asosini tashkil qilganligini inobatga olib, «to’rt»ga dirijorlik sxemasini oddiy sxemalar sirasiga qo’shish to’g’ri bo’ladi.
«bir»ga dirijorlik sxemasi oddiy bo’lganligiga qaramay, murakkab va nozik tomonlari ham bor. Undagi kuchli va kuchsiz nuqtalarni his etish uchun dirijorda malaka va ko’nikma bo’lishi lozim. Shu sababli bu uslubiy qo’llanmani “1ga” dirijorlik sxemasidagi mashqlar bilan boshlashni lozim deb topdik.
«bir»ga dirijorlik sxemasi bir kuchli nuqta (zarb)dan iborat eng oddiy sxema. Dirijorning qo’li yuqoridan pastga kuchli hissaga qarab vertical chiziq bo’ylab to’g’ri tushadi. Qo’lning yuqoriga ko’tarilishi o’z yo’lida kelgusi taktning birinchi hissasiga auftakt vazifasini ham o’taydi.
Legato (muloyim shtrix) usulida dirijorlik qilishda ayrim hollarda qo’l yuqoriga ko’tarilishda aynan pastga tushgan vertical chiziq bo’ylab emas, balki o’ng tomonga qarab ozgina yoni bilan ko’tariladi.

«bir»ga dirijorlik sxemasi quyidagi hollarda qo’llaniladi.
1) Bir hissali o’lchovlarni tez va o’rtacha tez sur’atlarda olib borishda

2) Ikki huissali o’lchovlarni qisqartirilgan sxemada tez va o’rtacha tez sur’atlarda olib borishda:

(juda tez) (tez) (tez) (o’tacha tez)
3) Uch hissali o’lchovlarni qisqartirilgan sxemada tez va o’rtacha tez sur’atlarda olib boorishda:

4) Ayrim hollarda to’rt hissali o’lchovlarni juda tez sur’atlarda olib boroshda:
Yoki

5) Juda kam hollarda besh va olti hissali o’lchovlarni juda tez sur’atlarda olib borishda: